Kastelen en landgoederen hebben een grote uitdaging in de energietransitie. In hun geschiedenis van zelfvoorzienendheid ligt de oplossing voor de huidige opgave. Ik denk dat het tijd is om een nieuw verhaal te schrijven over een natuur- en cultuurlandschap met energieke landgoederen en rentmeesters van de huidige tijd.
De energietransitie gaat grote impact hebben op ons landschap. Grootschalige opwek van duurzame elektriciteit vraagt om ruimte. Regio’s staan voor de uitdaging verschillende maatschappelijke functies te combineren. Regionaal wordt onderzocht hoe de elektriciteit ingepast kan worden in het landschap. Ook voor onze honderden prachtige kastelen en landgoederen.
Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en andere terreinbeherende organisatie beheren deze riante monumentale buitenhuizen in prachtige natuur en cultuurlandschappen. Het zijn plaatsen waar we graag verblijven. We wandelen er door de bossen en genieten van de frisse lucht en het groen rondom. Wat we ons misschien niet altijd realiseren, is dat deze landgoederen een traditie hebben van zelfvoorzienendheid.
Landgoed als kringloopsysteem
Eeuwenlang voorzagen kastelen en landgoederen in hun eigen energiebehoeften. In opdracht van de landheer beheerden rentmeesters het complete domein. Grootste opdracht: verbruik niet, maar gebruik wat kan. Bewerk en bewaar. De rentmeester zorgde ervoor dat fruit, groente en kruiden werden gekweekt in eigen boomgaard en ommuurde groenten- en kruidentuin. Boerderijen op het terrein leverden voedsel. Ook houtproductie was dagelijks werk. Ze beheerden bossen en houtwallen voor het hout om productiemiddelen te maken en stookhout.
Wanneer de omstandigheden gunstig waren, zorgde een watermolen of windmolentje op het terrein voor de energie om graan te malen, hout te zagen of olie te persen. Kortom, het landgoed voorzag in haar energievoorziening. Het landgoed was een kringloopsysteem waar mens en natuur in harmonie leefden. En natuurlijk verkochten ze alles wat ze zelf niet nodig hadden.
Zelfvoorzienend anno nu
Anno nu zijn er steeds meer huiseigenaren die door het aanschaffen van zonnepanelen zelfvoorzienend zijn en werken aan de energietransitie. Het produceren van de stroom die je zelf nodig hebt, voelt goed. Wie een huis bezit, moet zijn woning verduurzamen. Ook als dat een enorm huis is. Iedereen weet dat verduurzaming van monumentale huizen, laat staan van de grote kastelen en landhuizen, geen sinecure is.
Rentmeester van de huidige tijd
Wat we kunnen doen, is het aanbod van duurzame elektriciteit vergroten. Daarom daag ik de terreinbeherende organisaties uit om – als rentmeesters van de huidige tijd – te werken aan energieke landgoederen: landgoederen die ook in de huidige tijd zelfvoorzienend zijn. Reserveer een deel van het terrein voor het opwekken van duurzame energie. Benut biomassa van eigen terrein om het landhuis te verwarmen, plaats houten windmolens of creëer een ommuurde energietuin volgens middeleeuws gebruik, niet voor fruit, maar voor zonne-energie. Graag luister ik naar een nieuw verhaal waarin energieopwekking onderdeel is van een natuur- en cultuurlandschap van landgoederen.