Het knelt op het elektriciteitsnet. En dat merken ook bedrijventerreinen. Van de 3.900 bedrijventerreinen in Nederland heeft zo’n 75 procent last van netcongestie. Daardoor kunnen bedrijven niet uitbreiden of verduurzamen en is er geen plek voor nieuwe aanwas op een terrein. Een deel van de oplossing ligt bij energy hubs, waarbij de het aanbod slimmer wordt afgestemd op de vraag naar energie. Maar bij de evolutie van bedrijventerrein naar energy hub komen de nodige stappen kijken. Arcadis | Over Morgen heeft die evolutie vertaald naar een overzichtelijk stappenplan.
Voor netcongestie op bedrijventerreinen onderscheiden we twee sporen. Enerzijds is dat uitbreiding van het elektriciteitsnet, wat we van oorsprong gewend zijn. Dit wordt steeds als oplossing gezien, maar kost tijd. Op plekken waar nu sprake is van netcongestie is de benodigde uitbreiding pas in 2028/2029 gerealiseerd. En die tijd is er niet, nu het zowel aan de afname- als aanbodkant knelt.
Een andere manier is verslimmen van de bestaande capaciteit. Het Rijk stuurt er op aan met de aanpak netcongestie en onder het Stimuleringsprogramma Energiehubs komt er 166 miljoen euro subsidie beschikbaar. Willen gemeenten aanspraak maken op die pot, dan moeten initiatieven (de potentiële energy hubs) wel al voldoende georganiseerd zijn.
Bedrijventerreinen die last hebben van congestie
De eerste stap is dus het bij elkaar brengen van de ondernemers op een bedrijventerrein. Om inzichtelijk te maken welke bedrijventerreinen last hebben van congestie en welke al collectief georganiseerd zijn, ontwikkelden we bij Arcadis | Over Morgen een kaart van alle bedrijventerreinen in Nederland.
Afbeelding: Een combinatie van de IBIS bedrijventerreinen dataset (juli 2022) met de landelijke netcongestiekaart (december 2023). Links geeft invoeden weer, rechts afname.
Alle bedrijventerreinen die rood kleuren ervaren congestie, maar zijn al georganiseerd. Alle oranje terreinen ervaren congestie, maar zijn (volgens de laatste cijfers) nog niet georganiseerd. Tot slot zijn de gele plekken alle terreinen die nog geen congestie ervaren, al is dat vermoedelijk een kwestie van tijd. Uit deze kaart blijkt dat er in Nederland 550 georganiseerde bedrijventerreinen zijn met netcongestie, 2.500 ongeorganiseerde bedrijventerreinen met netcongestie en 900 bedrijventerreinen waar (nog geen) sprake is van netcongestie.
Wat is een energy hub?
Een georganiseerd bedrijventerrein wil niet zeggen dat er al een evolutie tot energy hub heeft plaatsgevonden, al zien we de eerste initiatieven wel ontstaan. Voor de ontwikkeling van bedrijventerrein tot energy hub is namelijk maatwerk nodig; wat ons betreft is een proces dat je met een collectief (ondernemersgroep/bedrijventerrein) doorloopt. Dat proces resulteert in een combinatie van maatregelen, die passen bij die locatie en bij de wensen en ambities van die club. Door die collectieve aanpak moet ook het sociale aspect van de energy hub niet onderschat worden.
Van bedrijventerrein tot energy hub
Arcadis | Over Morgen ontwikkelde een stappenplan om gemeenten en bedrijventerreinen die aan de slag willen met een energy hub bij de hand te nemen. We zetten de vijf stappen hieronder uiteen:
- Draagvlak
Het gehele proces start met het bij elkaar brengen van alle partijen die hiermee aan de slag gaan: ondernemers, gemeenten, de ontwikkelmaatschappij en netbeheerders. Een club van regionale partijen die op de hoogte worden gebracht van de gemeenschappelijke urgentie, maar ook de mogelijkheden die er liggen. In deze fase gaat het om het managen van verwachtingen, het maken van procesafspraken en het uitwisselen van informatie. - Energiescan en omgevingsanalyse
Deze stap kunnen we eigenlijk opdelen in twee deelstappen:
– De situatie nu: we kijken naar het huidige verbruik, het elektriciteitsnet dat er al ligt en maken de netbelasting op de specifieke locatie inzichtelijk. Wanneer loop je tegen welke grenzen aan en hoeveel ruimte zit er nog?
– De situatie in de toekomst: we maken in een virtueel energiesysteem een gezamenlijke prognose voor de toekomst in lokale context. Willen bedrijven bijvoorbeeld zonnepanelen leggen, overstappen naar elektrisch vervoer of uitbreiden? In de simulatie zien we in hoeverre er over de grenzen van de capaciteit wordt gegaan. - Identificeren en onderzoeken oplossingsrichtingen
Het doel van deze derde stap: onderzoeken of én hoe we het verbruik in de toekomst binnen de systeemgrenzen krijgen. We onderzoeken verschillende potentiële oplossingsrichtingen, op individueel, collectief, fysiek en administratief vlak. Daarin nemen we ook de eventueel geplande uitbreiding van het elektriciteitsnet mee. Zo zoeken we naar passende combinaties aan maatregelen, die we loslaten op de energiesimulatie van de toekomst. - Uitwerken voorkeursoplossing in een ontwikkelstrategie
In deze stap finetunen we de set met maatregelen. Wat zijn de gewenste oplossingen? Zijn er scenario’s die gecombineerd kunnen worden? Deze toetsen we nog een keer met een simulatie. Uiteindelijk komen we zo tot het meest geschikte pakket met oplossingen. Dit werken we uit op vier assen: technologisch, financieel, organisatorisch en juridisch. Indien gewenst kunnen we daar ook de ruimtelijke uitwerking aan toevoegen. Gezamenlijk vormt dit de strategie die aan de basis ligt van de ontwikkeling van de energy hub. - Start ontwikkeling energy hub!
De stip op de horizon is mooi, maar hoe kom je tot uiteindelijke realisatie? In deze stap identificeren we welke concrete stappen nodig zijn om van voorkeursoplossing tot uitvoering te komen. We kijken naar de technologie, de financieringsopzet, de oprichting van de organisatievorm en geven inzicht in de benodigde vergunningen en contracten.
Na die laatste stap stopt de ondersteuning vanuit Arcadis | Over Morgen wat ons betreft niet. Bij ondernemers ontbreekt vaak de capaciteit om het project te trekken en de concrete stappen in gang te zetten. Door projecten op bedrijventerreinen in bijvoorbeeld Goor, Zaltbommel en Rotterdam en bij de Amsterdam Logistic Cityhub en RAI Amsterdam hebben we ruime ervaring met het doorlopen van dit stappenplan.
Gemeenten die enthousiast zijn over de uitkomsten van het stappenplan en hier graag mee aan de slag gaan, kunnen op Arcadis | Over Morgen rekenen als energieadviseur en gedelegeerd ontwikkelaar. Meer informatie over het stappenplan energy hub? Neem contact op met adviseur Ard Lammertink (Ard.lammertink@arcadis.com).