Adviseur Joey Engelen sprak met Tweede Kamerlid Kelly Regterschot (VVD) over de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Dit is de eerste uit een reeks van interviews die adviseurs van Over Morgen gaan doen met mensen die hen inspireren in het werkveld.
Joey: Vertel eens, waar komt jouw passie voor ruimtelijke ordening vandaan?
Kelly: Ik vind ruimtelijke ordening een mooi spel waarin de beperkte ruimte in Nederland centraal staat. We zijn spelregels tussen de verschillende overheidslagen overeengekomen die passen bij de verschillende verantwoordelijkheden en die passen bij deze tijd. We hebben altijd weer nieuwe opgaven.
Deze tijd kenmerkt zich door de grote mogelijkheden voor inspraak en participatie. De landelijke overheid heeft de verplichting een goed en flexibel kader op te stellen dat kan inspelen op ontwikkelingen die we niet voorzien hadden. Dat maakt Nederland. Dat maakt je omgeving waarin je woont.
Zelf wilde ik altijd al iets doen met aardrijkskunde en ik heb de studie Sociale Geografie dan ook met veel plezier gevolgd en afgerond. Vanaf 2001 ben ik werkzaam binnen de ruimtelijke ordening in een veelvoud van functies.
Joey: Mooi, dan spreekt de NOVI jou vast en zeker aan. Kun je in het kort uitleggen wat de NOVI is? Op welke manier zouden wij de NOVI kunnen gebruiken?
Kelly: In Nederland staan we voor een aantal urgente opgaven, die zowel lokaal, regionaal, nationaal als wereldwijd spelen. Denk aan de opgaven op het gebied van klimaatverandering, energietransitie, circulaire economie, bereikbaarheid en woningbouw. Deze opgaven zullen Nederland flink veranderen. Door goed in te spelen op deze veranderingen kan Nederland vooroplopen en kansen verzilveren. Met de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) geeft het Rijk een langetermijnvisie op de toekomst en de ontwikkeling van de leefomgeving in Nederland.
Het is een inspiratiekader waar Over Morgen de boer mee op kan. Ik ken jullie als een adviesbureau dat zelf vernieuwende en innovatieve ideeën heeft, dus misschien is het voor jullie al geen inspiratiekader meer, maar ligt er juist een uitdaging om dat kader nog inspirerender tot uitdrukking te laten komen.
Joey: Biedt het volgens jou wel voldoende kaders en denkrichtingen om te komen tot een toekomstbestendige leefomgeving?
Kelly: Ja, zoals ik de ontwerp-NOVI nu lees, wordt er gericht gestuurd op een duurzamer Nederland waarin we elkaar de ruimte geven om te doen wat we willen doen. Dat kan ook, als we alle kennis en kunde die we in Nederland hebben benutten. Daar dragen jullie ook aan bij.
Joey: Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties sluit zich aan bij signalen uit de Tweede Kamer en de ingebrachte zienswijzen op de NOVI, die aangeven dat het Rijk meer regie moet nemen bij de inrichting van onze leefomgeving. Dat heeft zij als aanvulling op de ontwerp-NOVI aan de Tweede Kamer laten weten. De reden hiervoor is de oplopende druk op de inrichting van ons land. Wat vind jij van meer regie op onze ruimtelijke ordening?
Kelly: Als sociaal geograaf en met ruim 20 jaar ervaring in de sector ruimtelijke ordening, constateer ik dat onze fysieke leefomgeving sinds jaar en dag gebaseerd is op goede onderlinge afspraken, vastgelegd in wet- en regelgeving, tussen alle verschillende overheidslagen. Zowel top-down als bottom-up beïnvloeden de ruimtelijke beslissingen elkaar en er zijn uitgebreide ruimtelijke kaders opgesteld.
Met een opgave om tot 2035 ruim 1 miljoen woningen te bouwen, de energietransitie in gang te zetten en ook de gezondheid een serieuze plek in onze samenleving te geven, mogen we aannemen dat dit niet vanzelf goed gaat. Afspraken zijn nodig.
Met alleen de NOVI zijn we er niet. Nederland is beperkt in haar oppervlakte en we hebben veel wensen die invloed hebben op de ruimtelijke indeling. Gezien de ontwikkelingen zal een nieuwe set spelregels noodzakelijk zijn om ook voor de komende 30 jaar de ruimtelijke ordening in goede banen te leiden.
Joey: We leven met 17 miljoen mensen op dit hele kleine stukje aarde. Keuzes maken is dan noodzakelijk, zeker omdat op veel plekken ruimteconcurrentie ontstaat. Over Morgen zou Over Morgen niet zijn als ze ook voor de gecompliceerde uitdagingen oplossingen zouden bedenken. Waar liggen volgens jou de uitdagingen die raken aan NOVI en die we mee kunnen nemen in de gemeentelijke omgevingsvisies?
Kelly: De ontwerp-NOVI komt momenteel al goed van pas bij het opstellen van de lokale omgevingsvisies. Hierbij houd je rekening met de opgaven die landelijk, maar zeker ook lokaal spelen. Gemeenteraden die de omgevingsvisies vaststellen maken bijvoorbeeld keuzes over het bouwen van woningen in een weiland en/óf binnenstedelijke/dorpelijke verdichting.
Vragen zoals; bouwen we een nieuwe, duurzame woonwijk of transformeren we een oud bedrijventerrein, liggen dan voor. Vragen waar de omgevingsvisie antwoorden op geeft en gemeente daarmee klaarstoomt voor de toekomst. Ook keuzes over mobiliteit, de energietransitie, recreatie en gezondheid komen er in de lokale omgevingsvisies aan te pas. Ik denk dat jullie alles in huis hebben om lokaal een reële visie te ontwikkelen die overheden, inwoners en ondernemers houvast biedt.
Joey: Je woont zelf in Zuid-Limburg, waar het landschap bijzonder kenmerkend is. Waar ligt volgens jou de grootste uitdaging op het gebied van toekomstbestendige inrichting van ons land zonder kenmerkende elementen als het heuvellandschap uit het oog te verliezen?
Kelly: Midden in de coronacrisis zullen de sociaal geografen en planologen moeten nadenken over hoe we Nederland anders gaan vormgeven door meer in nabijheid van onze directe leefomgeving, invulling te geven aan de ruimtelijke wensen.
Gebruikmakend van nieuwe technologieën en innovatie hoeft bijvoorbeeld het wegennet niet per se overbelast te zijn en kunnen we digitaal veel meer werk uitvoeren vanuit thuis dan we dachten. Dit geeft kansen voor andere ontwikkelingen zoals behoud van het kenmerkende landschap. Misschien zijn extra verbindingen dan minder nodig die invloed hebben op het landschap. En dat vanuit het gegeven dat Nederland er bij ligt, zoals het er nu bij ligt.
We hoeven dus niet per sé meer ruimte te benutten als we anders gaan werken, misschien creëren we daardoor juist ruimte. Deze crisis is geen schone lei, maar een mooie start om te veranderen en dus te verbeteren. Omdat niet alle ruimtelijke invullingen op applaus kunnen rekenen, zullen we ook de moeilijkere opgaven binnen Nederland moeten verdelen.
Denk bijvoorbeeld aan windmolens. Ik kan me goed voorstellen dan kenmerkende landschappen er niet mooier op worden als er windmolens worden geplaatst. Op die plekken moeten we dan zoeken naar alternatieven zoals zonnepanelen. En dan juist misschien niet alleen in die regio, maar vooral in een andere regio die daar meer geschikt voor is. Dat kan niet zonder sturing van bovenaf, maar zeker ook niet zonder initiatief van onderop.
Joey praat graag met gemeenten, ontwikkelaars, ondernemers en anderen door over de NOVI. Stuur hem een mail om hierover van gedachten te wisselen (joey.engelen@overmorgen.nl).
