We leven in een tijd waarin de roep om gezonde steden groeit: we worden steeds vaker geconfronteerd met ongezonde voeding, welvaartsziekten die toenemen, kinderen die steeds minder buiten spelen, vergrijzing, ouderen die eenzamer worden en meer jongeren die worstelen met mentale problemen. Het is duidelijk dat de omgeving waarin we wonen, werken en ontspannen hier een belangrijke factor in is.
Toch is gezondheid nog (te) weinig onderdeel van de grote stappen die gezet zijn om duurzaamheid te integreren in ruimtelijke ontwikkelingen. Hoe integreer je ambities voor een gezonde leefomgeving dan wél in eisen en wensen van een duurzame gebiedsontwikkeling?
In deze serie van blogs leggen wij meer uit over hoe vanuit verschillende thema’s waar wij aan werken, de verbinding kan worden gelegd met het creëren van een gezonde leefomgeving. Denk aan klimaatadaptatie, duurzame mobiliteit, wijkaanpakken en voedsel. Ook kijken we hoe data hieraan kan bijdragen.
In deze blog gaan we in op het koppelen van transities op wijkniveau, vanuit het perspectief van gezondheid.
Stadswijken zijn brandpunten van ontwikkeling. Het zijn plekken waar een veelheid aan transities samenkomt: verdichting, klimaatverandering, of de energietransitie. De kwetsbare, of benadeelde wijken in Nederland verdienen vanuit gezondheidsperspectief absoluut ook aandacht – vaak zijn dit juist te plekken die relatief ongezond zijn om te verblijven of wonen. Inspanningen vanuit de ontwikkelingen in die wijken, zij het vanuit gebiedsontwikkeling, of andere transitieopgaven zoals mobiliteit, energietransitie en klimaatadaptatie, moeten er gericht op zijn dat we betere, gezondere buurten creëren en de toekomstwaarde van de buurten bestendigen.
Stemmen gaan op om de woningbouwopgave in Nederland binnenstedelijk op te lossen, door te verdichten. Op termijn wordt dit ook het beleid vanuit de Europese Commissie, die voor 2050 het doel ‘No net Land Take’ stelt, oftewel geen verstedelijking zonder compensatie elders. Naast deze verdichtingsopgave, spelen in Nederlandse stadswijken andere transities, waarbij het tegengaan van hittestress en het verduurzamen van de woningvoorraad het meest in het oog springend zijn. Door deze ontwikkelingen staan de wijken ook weer bovenaan de politieke agenda. Het volkshuisvestingsfonds, de afschaffing van de verhuurderheffing en het programma leefbaarheid en veiligheid benadrukken deze hernieuwde aandacht: we staan hiermee aan het begin van een derde derde golf van stedelijke vernieuwing. Handen uit de mouwen dus!
Tegelijkertijd zijn veel naoorlogse wijken kwetsbaar en is hier een leefbaarheidsopgave. Gezondheid heeft, naast levensstijl, ook met omgevingsfactoren te maken. Precies wat deze factoren betreft, scoren kwetsbare wijken minder goed: kwetsbare wijken zijn relatief ongezonder om te wonen en verblijven. De complexiteit van ongezonde levensomstandigheden is veelzijdig: Het gaat over stress van lawaai, waar een causaal verband bestaat met bloeddruk en hart- en vaatziekten. Het gaat over woningen met een ongezond binnenklimaat, dat bijvoorbeeld wordt veroorzaakt door een te hoge luchtvochtigheid, schimmel, of formaldehyde – de 20% laagste inkomens in Nederland heeft 25% meer kans om zo’n ongezonde woning te leven. Ook is er in Nederland een verband tussen concentraties van de lagere inkomens en de wijken die het meest blootgesteld zijn aan hittestress.
Voor beleidsmakers, projectmanagers gebiedsontwikkeling en andere professionals die werken aan transitieopgaven in deze wijken, is het raadzaam zich te verdiepen in welke specifieke omgevingsfactoren ongezond zijn, en inspanningen te richten op het verbeteren van deze omstandigheden. Klop op de deur van collega’s van het sociale domein, en verdiep je echt in de behoeftes van de (toekomstige) bewoners!
Paradoxaal genoeg is het belangrijk om voorafgaand aan de aanpak van urgente opgaven even afstand te nemen, te zoeken naar verbindingen op het gebied van gezondheid. Dat is natuurlijk makkelijk gezegd, maar in de praktijk lang niet altijd makkelijk gedaan. Sla complexiteit niet plat, maar pak het op gebiedsniveau op en creëer koppelkansen door van die complexiteit doelgerichte logische oplossingen te maken. Dat vraagt om een samenwerking tussen professionals van verschillende disciplines, om het ‘ontschotten’ van budgetten en vooral om samenwerking met bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties op buurtniveau.
De komende tijd publiceren we tweewekelijks op dinsdag een blog over de gezonde leefomgeving. De vorige blog is hier te vinden. De volgende blog gaat over actieve mobiliteit in relatie tot de gezonde leefomgeving.
Houd daarnaast onze LinkedIn-pagina in de gaten, want 2 november 2023 gaan wij een meet-up organiseren over de gezonde leefomgeving om met elkaar kennis uit te wisselen over dit thema. Zet deze datum alvast in je agenda!
Heb je nog vragen naar aanleiding van dit artikel of wil je kijken hoe we samen kunnen werken aan een gezonde leefomgeving? Neem dan contact op met Sanne Veldhuizen, 06 83 03 67 56 of bezoek onze website voor meer informatie over wat wij doen.