De energietransitie komt in sneltreinvaart op ons af, als belangrijke speler en in de rol van regisseur voelen gemeenten dat ze in actie moeten komen. In veel gevallen ontbreekt het deze lokale overheid aan capaciteit, bestuurlijke daadkracht en (financiële) ruimte om met volle overgave aan de transitie ambities te werken. Studies tonen daarbij aan dat de opgave niet binnen de grenzen van stedelijke gemeenten opgelost kan worden, bovengemeentelijke samenwerking is nodig. Op nationaal niveau is het beeld dat de schaal van de regio een geschikte schaal kan zijn om krachten te bundelen en succesvol te komen tot een vrijwel klimaatneutraal Nederland in 2050.
In lijn met het op handen zijnde nationale energie- en klimaatakkoord gaan ongeveer 30 regio’s de komende tijd een regionale energie- en klimaatstrategie (REKS) opstellen. Zeven pilotregio’s hebben de strategie afgerond en zijn gestart met implementatie, de 22 overige regio’s staan aan de vooravond van het opstellen van de REKS. De afgelopen twee jaar hebben wij twee pilot regio’s begeleid met opstellen en implementeren van hun regionale energie strategieën.
De geleerde lessen en do’s en dont’s uit deze twee pilots zetten we graag in om andere regio’s te ondersteunen richting de uitvoering. We willen immers dat plannen in realiteit worden omgezet, van het papier af dus.
Onze visie
Een REKS is geen doel op zich. Natuurlijk is er een visie en strategie nodig, maar zorg dat de REKS’en tot duurzame beweging gaan leiden. Hiervoor zijn een aantal zaken nodig:
- De feiten op orde en opgave scherp in beeld – Zorg aan de voorkant voor een degelijke berekening van de totale opgave, routekaart en benodigde projecten voor de korte (komende 4 tot 5 jaar) en langere termijn (vanaf 2022 en verder);
- Zorg voor draag- en daadkracht – Begin pas een REKS op te stellen, nadat bestuurlijk commitment voor het proces is geborgd. Ook dienen alle relevante stakeholders geïnformeerd over en betrokken zijn bij het te doorlopen proces
- Samenwerking is essentieel – Start vanaf het eerste begin vanuit een samenwerking tussen markt en overheid – Wij zien dat een combinatie van overheid, onderwijs, ondernemers en ondernemende burgers als samenwerkende partijen zorgt voor een realistisch en ook ambitieuze strategie met bijbehorend uitvoeringsprogramma ;
- Accepteer onzekerheid – Erken dat de huidige context snel verandert, dus zorg voor een flexibele REKS, programmeer adaptief;
- Continu leren van en met elkaar – Zorg voor een transparant proces waarin ruimte is om frustraties en belangen te delen en van elkaar te leren – er is (nog) geen eenduidige weg die we met elkaar moeten bewandelen;
- Start snel met eerste projecten – Succes en zichtbaar resultaat geeft energie en laat zien dat er echt is gebeurt in de regio. Het is nodig om snel te starten buiten en op mede op basis van ervaringen daar op te schalen. De uitvoering van projecten wordt bij voorkeur gedaan in samenwerking tussen ondernemers, ondernemende bewoners, overheid en het onderwijs.
Onze aanpak – Proces en inhoud gaan hand in hand
In 2017 heeft Over Morgen de regio’s West-Brabant en Noord-Veluwe begeleid naar een gedragen energiestrategie. Daarbij zijn proces en inhoud hand in hand opgepakt en is tegelijkertijd de uitvoering gestart van bescheiden projecten om te kunnen oefenen. We zijn in beide gevallen gestart met het intensief betrekken van belangrijke stakeholders en hebben gezamenlijke doelen en ambities vastgelegd en besproken hoe we projecten die we direct in uitvoering konden brengen selecteren. Aansluitend hebben we in kaart gebracht wat er nodig is om energieneutraal te worden met behulp van een factsheet energiemix. Met een online interactieve Energie Transitie Atlas hebben we vervolgens de totale ruimtelijke potentie voor duurzame energie in de regio in beeld gebracht. Met deze tools brengen we alle betrokken stakeholders aan het begin van het proces op hetzelfde kennisniveau en worden belangen/knelpunten helder.
In een veld dat continue in verandering is, is de uitdaging om continu tot nieuwe oplossingen te komen en als stakeholders goed met elkaar in gesprek te blijven. Met een scherp, transparant en participatief proces heeft Over Morgen dit in Noord-Veluwe en West-Brabant weten te bewerkstelligen en werken beide regio’s momenteel aan het implementeren van hun REKS op basis van dezelfde feiten en gedeelde ambitie.
Hoe maken we een REKS op papier die vervolgens ook gerealiseerd gaat worden en uitnodigt tot actie? Dat is de opgave die nu voorligt. Bij Over Morgen vinden we het belangrijk een gezamenlijke strategie tot stand te brengen met duidelijke vervolgstappen voor de uitvoering en hebben we in twee regio’s ontdekt hoe je dat slim kan doen. Wil jij ook met jouw regio aan de slag en wil je hier in ondersteund worden? Neem met Jeroen Roeloffzen contact op.