Als adviseur vragen mensen mij vaak complexe problemen eenvoudiger te maken. Ik ben ervan overtuigd dat in een aantal vraagstukken juist een brede blik meer manoeuvreerruimte geeft. Kom tot een oplossing door problemen te combineren. Bijvoorbeeld landbouw en de energietransitie. Maak het niet te klein, omarm complexiteit.
Dertig regio’s werken in Nederland momenteel aan hun regionale energiestrategie (RES). Als procesregisseur en energieadviseur werk ik in verschillende regio’s aan RES-sen. Dat zorgt voor veel vergaderingen, inspraaksessies en getouwtrek. In deze strategieën moeten de regio’s antwoord geven op de vraag waar en hoeveel duurzame elektriciteit zij gaan opwekken en hoe zij duurzame warmtebronnen gaan inzetten om de gebouwde omgeving van warmte te voorzien. Elke regio moet een aantal afwegingen maken: het verdelen van de lusten en de lasten, ruimtelijke inpassing en draagvlak bij bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties.
Breng problemen samen
Het bepalen van locaties voor grootschalige opwek van duurzame elektriciteit raakt veel belangen. Het realiseren van zonneweides en windparken vraagt ruimte. Ruimte die we ook claimen voor natuur, landbouw woningbouw, bedrijventerreinen, infrastructuur en andere maatschappelijke functies. Mijn ervaring is dat een brede blik op verschillende maatschappelijke vraagstukken oplossingsrichtingen biedt voor de energietransitie. Dat maakt de taart groter en daarmee is er meer ruimte om te manoeuvreren. Paradoxaal genoeg is het soms zo, dat wanneer je twee problemen los van elkaar probeert op te lossen, het in beide gevallen niet lukt. Maar wanneer je beide problemen samenbrengt, kunnen beide problemen worden opgelost.
Hoe meer complexiteit, hoe meer oplossingen
Anderen zeggen juist: “maak het niet te complex!” Dat is een goedbedoelde uitspraak. Hoe meer problemen, hoe meer partijen en dus hoe lastiger de besluitvorming. Kortom: hoe groter de inhoudelijke en bestuurlijke spaghetti. Allemaal waar, maar hoe meer complexiteit betekent ook hoe meer oplossingsmogelijkheden.
Bijvoorbeeld in veenweidegebieden is er sprake van bodemdaling en daarom vragen boeren aan waterschappen het waterpeil naar beneden aan te passen, zodat zij kunnen blijven boeren. Door de daling van het waterpeil komen houten palen onder huizen droog te staan met paalrot, met verzakking van huizen en hoge kosten voor huiseigenaren tot gevolg. Als huiseigenaar sta je dan al gauw voor kosten oplopend tot soms meer dan €50.000. Tel daar de kosten voor woningisolatie bij op en het wordt snel duidelijk dat die huiseigenaren bij de verduurzaming van hun woning eerder zullen kiezen voor het behoud van de woning dan voor het energiezuiniger maken ervan.
Een andere blik
Laten we dit probleem breder beschouwen met een complex probleem als de energietransitie ernaast. Denk aan acceptatie van het idee om landbouw niet langer leidend te laten zijn voor besluitvorming over het waterpeil. Door het waterpeil niet langer te verlagen, ontstaat ruimte voor grootschalige energieopwek. Denk hierbij aan het onder laten lopen van de weilanden en daar zonneweides van te maken. Of alternatieve vormen van landbouw te creëren, zoals productie van biomassa. Verdere bodemverzakking wordt zo beperkt en daarmee ook de kosten die huiseigenaren moeten maken. Zo hebben zij meer financiële ruimte over voor verduurzaming van hun woning. Een alternatieve inkomstenbron voor de boeren in het gebied wordt hiermee mogelijk.
Zonneweides: een ‘nieuw gewas’ voor boeren
Nog een voorbeeld: op verschillende plaatsen in Nederland hebben boeren overlast van wilde zwijnen die hun gewas schade toebrengen. Wanneer we op de grens tussen bos en landbouwgrond een zonneweide aanleggen met omheining, kunnen wilde zwijnen niet meer op de akkers komen. Die zonneweides kunnen ook een bijdrage leveren aan het verder vergroten van de biodiversiteit en de natuurwaarde die aan de rand van het bos is. In beide voorbeelden is energieopwek een ‘nieuw gewas’ voor boeren.
Combineer twee problemen en kom tot een oplossing
In beide voorbeelden hebben boeren wel een probleem, maar geen oplossing. De energietransitie heeft behoefte aan meer ruimte. Door het combineren van beide problemen is toch een oplossing mogelijk. Los van elkaar was dit nooit mogelijk geweest.
Ik ga graag in gesprek met jou in de regio om samen op zoek te gaan naar onverwachte oplossingen voor complexe problemen. Over Morgen zet graag de deur open voor duurzame kansen.