Om tot verregaande energiebesparing te komen staat ‘de wijkaanpak’ weer volop in de belangstelling. Zo heeft minister Ollongren onlangs bij een werkbezoek in de provincie Groningen aangegeven dat zij bij het gasvrij en aardbevingsbestendig maken van 4 wijken de volgende aanpak wil hanteren: “We willen het in één keer goed doen door een hele wijk in één keer aan te pakken. Daarbij betrekken we de bewoners en kijken we ook hoe het gebied zich ontwikkelt”, aldus de minister. Ook buiten Groningen wil de minister volop inzetten op de wijkaanpak. Jos van Dalen, de kersverse kwartiermaker van het BZK-Programma Aardgasvrije Wijken heeft al aangegeven dat de wjjkaanpak een rode draad zal zijn in het energiebesparingsbeleid. En last but not least, minister Wiebes heeft in zijn afgelopen vrijdag aan de Tweede Kamer verzonden brief “Kabinetsinzet voor het Klimaatakkoord” ook nog eens gepleit voor een wijkaanpak.
De wijkaanpak is niet iets nieuws. Maar wat verklaart nu de populariteit? In de eerste plaats de overtuiging dat door op wijkniveau de verbinding te leggen met bewoners, het vertrouwen van hen gewonnen kan worden om tot investeringen over te gaan. Bewoners worden in hun directe leefomgeving betrokken door ambassadeurs en kunnen elkaar ook inspireren. In de tweede plaats de verwachting dat met een wijkaanpak de kosten omlaag gaan. In een eerdere baan als programmamanager Lokale Klimaat Initiatieven bij het ministerie van VROM vroeg de toenmalige directeur-generaal en macro-econoom Bernard ter Haar mij om het programma Blok voor Blok op te zetten. De essentie was dat door vraagbundeling op wijkniveau de kosten voor de uitvoering aanzienlijk om laag zouden gaan. Een belangrijke les is dat het van belang is om vanuit het perspectief van de bewoner tot een integrale bewonersreis te komen met één aanspreekpunt. Vanuit maatschappelijk en kostenperspectief speelt ook een derde reden, namelijk dat alleen besparingsmaatregelen in de gehele wijk een positief effect hebben op het vermijden van investeringen in de netten. Als bijvoorbeeld slechts hier en daar een pluk huizen in een wijk all electric gaat, dan moet de netbeheerder wel investeren in een tweede net naast elektriciteit. Da’s kostbaar.
Is het blijvende geloof in de wijkaanpak gestoeld door succesverhalen? Het resultaat is wisselend. Voor een deel gebaseerd op de lessen uit Blok voor Blok zijn er verschillende initiatieven vanuit marktpartijen (bijv. Kuub-Slim Wonen), netwerkbedrijven (bijv. Hoom en Buurkracht), lokale coöperaties (ook met Hoom) en gemeenten (Energieloketten) geweest. Ik was zelf directeur van Hoom. Hoom begeleidde de bewoner gedurende het gehele traject van oriëntatie op maatregelen tot en met kwaliteitstoets op de uitvoering. Bij de start van Hoom in 2013 was de wijkaanpak het enige niveau om in verbinding te komen met de bewoner. Later is deze aanpak versterkt met een online aanpak. Ik heb met Hoom een kleine 30 wijkaanpakken in 90 kleine gemeentenuitgevoerd. Met een steile leercurve bereikten wij eind 2016 een conversiepercentage van 20% (d.w.z. van de huishouden die aangaven belangstelling te hebben op bijv. een wijkavond, ging 20 op de 100 mensen daadwerkelijk over tot investeringen).[1] Dit is een hoog percentage in de markt! Ook de bewonerstevredenheid voor de dienstverlening van Hoom was hoog met een 8.0. Gezien de grote krachtsinspanning die Hoom deed samen met lokale coöperaties en gemeenten is 20% evenwel nog altijd te laag. Zeker ook afgezet tegen een gemiddelde wijkomvang van 500 huishoudens en een opkomst van maximaal 200 aanwezigen verspreidt over 2 bijeenkomsten per jaar.
Maar… anno 2018 is er nu wel een wezenlijk verschil. Het onderwerp aardgasvrij is in het bijzonder door de ellende in Groningen veel hoger op de agenda gekomen. In de Haarlemse Planetenbuurt bijvoorbeeld gaat zo’n 50% van de bewoners er vanuit dat zij binnen 5 tot 15 jaar concreet met maatregelen gericht op een aardgasloze buurt zullen worden geconfronteerd. Daarnaast gaan de gemeenten de komende jaren plannen per buurt maken om van het aardgas af te gaan. Dat biedt focus en urgentie. Vanuit Over Morgen hebben we veel ervaring met het op een aansprekende manier inzichtelijk maken van de warmteopties in een wijk. Ook spelen we een actieve rol bij het opzetten van aardgasloze pilots. We combineren onze kennis over de warmtetransitie en gebiedsontwikkeling, waarbij ambitie en realiteitszin hand in hand gaan. Lees hier bijvoorbeeld de case van de Next Generation wijkaanpak in Maassluis. Wilt u meer weten over hoe wij u kunnen ondersteunen? Neem dan contact met ons op.
[1] Hoom is eind 2016 gesplitst in de onafhankelijke landelijke Coöperatie Hoom en het dataplatform BackHoom (eigendom van Alliander).