Op woensdag 2 oktober vond het congres Grond en Verstedelijking plaats in het WTC Utrecht. Onderwerpen van gesprek waren onder meer de gigantische woningbouwopgave en het daarmee samenhangende grondbeleid van gemeenten. Welke rol moeten gemeenten pakken? Welke grondstrategie is nodig om deze opgave te kunnen realiseren? Onze collega’s Thomas van Oosten en David Witvoet waren aanwezig bij dit congres en blikken hierop terug.
Co Verdaas (hoogleraar Gebiedsontwikkeling TU Delft) opende met een sterke uiteenzetting waarin hij de huidige woningbouwopgave in een breder historisch perspectief schetste. Vervolgens nam Yasin Torunoglu (Wethouder Wonen, Wijken, Werk en Ruimtelijke Ordening gemeente Eindhoven) het stokje over. Hij vertelde waarom de gemeente Eindhoven in 2017 heeft ingezet op haar nieuwe grondbeleid getiteld ‘Koersen op waarden’.
Situationeel grondbeleid
De gemeente geeft aan dat er is overgestapt van een traditionele grondexploitatie naar een ‘total-life-cycle’ benadering: de hele levenscyclus telt mee, van eerste initiatief tot en met exploitatie. Naast het financieel rendement zijn daarbij maatschappelijke waarden van groot belang. Er wordt ingezet op vier kernwaarden: innovatie, duurzaamheid, economie/werkgelegenheid en inclusiviteit. Daarnaast is overgegaan van een actief grondbeleid naar een situationeel grondbeleid. De gemeente bepaalt haar rol op basis van een afwegingskader en leveren maatwerk per locatie, in samenwerking met partners.
Onderzoek van Over Morgen
Dit is een interessante benadering van het voeren van gemeentelijk grondbeleid. Onlangs deed Femke de Klein onderzoek voor Over Morgen naar de afwegingen die gemeenten maken bij situationeel grondbeleid en in hoeverre deze bijdragen aan maatschappelijke waardecreatie. Niet heel gek dat de gemeente Eindhoven één van de gemeenten is die hiervoor werd geïnterviewd.
Zoeken naar de juiste mix
Situationeel grondbeleid is overigens niet een fenomeen van de laatste tijd. Het komt namelijk al jaren voor, alleen noemde men dit anders. Los daarvan klinkt situationeel grondbeleid aantrekkelijk: per situatie kiest een gemeente in hoeverre ze regie naar zich toe trekt, investeert en sturing geeft, aan de hand van een ‘flexibel’ afwegingskader. Op die manier kan een gemeente ‘koersen op waarden’: van winst maximalisatie naar winst optimalisatie. Dit geeft ruimte aan innovatieve en duurzame initiatieven.
Aan de andere kant biedt dit weinig houvast voor inwoners en bedrijven en kan dit zelfs resulteren in een afwachtende houding van initiatiefnemers. Het blijkt dat in praktijk het nog vaak zoeken is naar de juiste mix van ambities om tot een toekomstbestendige en betaalbare leefomgeving te komen. Een nadere uitwerking van deze ‘kaders en bomen’ ontbreekt in veel gevallen.
Stapeling van ambities
Wat duidelijk vanuit de marktpartijen naar voren kwam, is dat stapeling van ambities niet tot haalbare plannen leiden. Dat het met name van belang is samen elke keer opnieuw te kijken naar de situatie om de juiste koers te bepalen. Markt en overheid hebben elkaar nodig om de grote opgaven waar we als maatschappij voor staan op een goede manier op te pakken. Grondbeleid is een middel maar staat altijd ten dienste van het gezamenlijke doel. Durf verder te kijken en te investeren in een mooie toekomst ook al is het financieel niet direct het meest rendabel.
Kortom, we gingen naar huis met in onze oren een oproep om verder te durven kijken en te investeren in een mooie toekomst. Ook al is het niet direct de meest rendabele optie. Van waarde naar waarden.
