Starten met een Wijkaanpak, hoe doe je dat? In deze blogreeks beschrijven we een aantal inzichten uit de voorhoede. Zo kunnen gemeenten én andere stakeholders die ook willen starten er hun voordeel mee doen. In de voorafgaande weken behandelden we koppelkansen en stakeholders & regie. Deze week gaan we in op het onderwerp participatie & communicatie. Volgende week volgt techniek & financiering.
Op het gebied van communicatie en participatie valt er veel te leren. Om te beginnen in relatie tot het thema van vorige week, de stakeholders.
Dat alle stakeholders dezelfde boodschap communiceren is essentieel om ruis te voorkomen. In een aantal gemeenten is onrust ontstaan omdat bijvoorbeeld de woningcorporatie andere informatie verspreidde onder huurders dan de gemeente onder woningeigenaren.
Niet alleen samenwerken op bestuurlijk (bijvoorbeeld door het inrichten van een stuurgroep) en uitvoerend niveau (projectgroep met projectleiders van alle stakeholders), maar ook afstemming op gebied van communicatie heeft meerdere gemeente erg geholpen.
Participatie & communicatie: durf en differentieer
Een aantal gemeenten had succes door in haar boodschap nadruk te leggen op de aantrekkelijke mogelijkheden die er zijn om nu al mee te doen aan een ontwikkeling die op termijn toch plaats zal moet vinden. De gemeente is daarmee niet de boeman, maar creëert juist kansen om collectief en daarmee voordeliger te investeren in het aardgasvrij maken van eigendom.
Omdat, zeker in geval van woningeigenaren, mensen vaak mee moeten investeren in de warmtetransitie (gebouwmaatregelen, aansluitkosten), is communicatie alleen niet genoeg. Participatiemogelijkheden vergroten de kans dat bewoners instemmen met de overgang naar aardgasvrij.
Terwijl menig bestuurder en ambtenaar het lastig vindt inwoners hiervoor te benaderen zonder concreet plan, heeft een aantal gemeenten het vroegtijdig betrekken en informeren van bewoners juist als positief keerpunt in het project ervaren. Bewoners vroegtijdig vragen om mee te denken leidde in veel gemeenten niet tot de gevreesde tegenstand, maar juist tot heel veel nieuwe energie.
Start bij de energie
Bijkomend voordeel is dat actieve bewoners zichtbaar worden. Dit kunnen kritische bewoners zijn die actief willen meedenken tot en met voorstanders voor aardgasvrij. Net als bij de samenwerking bij stakeholders, is ook hier het devies: start bij de energie! Begin in een straat waar bewoners zelf al willen. Betrek enthousiastelingen via een bewonersraad of vraag hen om ambassadeur te worden. Ook als dat betekent dat je daardoor maar klein kunt beginnen.
Zorg er wel voor dat je gedurende het project de enthousiastelingen wel enthousiast houdt; te lange stilte en passiviteit kan de energie juist tegen je keren. Blijf informeren, stimuleer isolatie als no-regret maatregel, houdt bewoners actief en op de hoogte.
Maatwerk met data
Daar hoort bij: ken je wijk en zorg voor verschillende communicatie- en participatieniveaus. Het blijft maatwerk en er is veel data beschikbaar. Kijk niet alleen naar sociodemografische data (zoals waar woon je en hoe ziet de gezinssamenstelling eruit), maar ook naar lifestyle kenmerken, mediavoorkeuren en attitude. Zo kun je de verschillende communicatieprofielen bepalen en een gerichte aanpak opzetten.
In een wijk waar de doelgroep met relatief veel hoogopgeleiden ‘yuppen’ past een communicatie- en participatieaanpak gericht op ambassadeurs en ‘zelf doen’ goed. Bij een doelgroep met meer lage inkomens is een aanpak die ook aanhaakt op het oplossen van sociale problematiek en het behouden van traditionele normen en waarden succesvoller.
Sommige bewonerssamenstellingen vragen zelfs om 3 tot 4 verschillende aanpakken in één wijk, allen gekenmerkt door kleinschalig en laagdrempelig contact. Lees verder over dit onderwerp in de visie van Over Morgen op participatie.
Gedeeld eigenaarschap
Lokaal eigenaarschap van de warmteketen, bijvoorbeeld in de vorm van een energie coöperatie, kan bijdragen aan de welwillendheid van bewoners om mee te doen. Houd daarbij wel in de gaten dat dat (gedeelde) eigenaarschap de professionaliteit, efficiëntie en garantie van de warmtelevering niet in de weg staat. Er zijn verschillende modellen om lokaal eigenaarschap vorm te geven; lokaal zeggenschap is daarbij een alternatief.
Stappenplan met startflexibiliteit
Omdat het realiseren van de warmtetransitie voor veel spelers nieuw is en voor elke wijk anders, is er in de Wijkaanpakken vaak nog sprake van spraakverwarring, rolonduidelijkheid en procesdwaling. Het complete palet van de verdeling en fasering van het werk is nog niet scherp.
Als Over Morgen proberen we onder andere dit probleem te versoepelen door op basis van onze ervaring een aantal vaste, concrete stappen te onderscheiden verdeeld over verschillende sporen.
Daarbij erkennen we dat elke Wijkaanpak anders is; het Stappenplan laat ruimte om slim te starten vanuit eigen vertrekpunten. En om vervolgens een pad uit te stippelen dat past bij het plangebied en haar bewoners. Tegelijkertijd pak je met dit Stappenplan als gemeente de regie en kun je samen met alle stakeholders vasthouden aan een helder plan. Zo kom je verder.
De drempel om te starten wordt met zo’n flexibel Stappenplan verlaagd. Met ons inhoudelijke advies, data analyse en procesbegeleiding, werken we samen met gemeenten en alle andere stakeholders verder aan hopelijk steeds meer aardgasvrije wijken in Nederland.
Ook starten?
Graag helpen we bij het maken van het plan en/of het voorbereiden van de PAW aanvraag. Neem contact op met Martijn van Lier via martijn.vanlier@overmorgen.nl of 06 10199319.
