Onze steden worden steeds drukker. We zien overal flatgebouwen, wegen en stations uit de grond schieten. Wat we niet zien is de drukte ónder de grond. We leggen er tunnels en parkeergarages aan en slaan er de funderingspalen in voor onze huizen. Daartussen ligt het riool en een wirwar van kabels en leidingen. En vanwege de klimaatverandering slaan we er nu ook nog eens energie en overtollig water op. Kan dat allemaal zomaar?
Nee, zeggen bodemexpert Roelof Stuurman (Deltares) en data-expert Marloes van Kleef (Over Morgen). Samen waarschuwen zij voor de gevolgen van het intensieve gebruik van de ondergrond.
Verrotte palen
Iedereen herinnert zich het drama met de wegzakkende huizen bij de aanleg van de Noord/Zuidlijn in Amsterdam. Zulke verzakkingen komen echter veel vaker voor, zonder het nieuws te halen. “Onze huizen zijn gebouwd op houten palen. Die moeten nat blijven”, vertelt Stuurman. “Maar als door een ondoordacht project of een lek riool het grondwater daalt, komen de palen droog te staan. Dan gaan ze rotten.”
Problemen met de ondergrond bestaan niet alleen in de volle Randstad, maar overal in Nederland. Stuurman: “We leren te weinig van fouten, terwijl je daar het meest van leert. Niemand zegt graag dat er fouten zijn gemaakt, ook overheden en bedrijven niet. Hierdoor worden dezelfde fouten steeds opnieuw gemaakt en dat is zo zonde. De cultuur moet veranderen.”
Beknibbelen op onderzoek
Gebrek aan ondergrondkennis is vaak de oorzaak van de ellende. Aannemers en projectontwikkelaars komen meestal uit een andere regio dan de plek waar ze bouwen en de meeste gemeenten hebben hooguit één bodemexpert in dienst. “Bovendien wordt er beknibbeld op vooronderzoek”, stelt Stuurman. “De kennis over hoe de ondergrond is opgebouwd inclusief grondwater en oude en bestaande objecten is essentieel voor nieuwe bouwprojecten. De ondergrond kun je niet los zien van wat er boven de grond gebouwd wordt. Met vooronderzoek ben je uiteindelijk goedkoper uit dan als je de schade moet repareren.”
Klimaatverandering zorgt voor een veranderend gebruik van de ondergrond. Voor milieubewuste ideeën als een warmtekoudeopslag hebben we namelijk ook de bodem nodig. “Daarom moeten we alles in samenhang zien”, vindt Van Kleef. “Als iedereen toegang heeft tot de juiste gegevens, kunnen we oplossingen bedenken waar het klimaat iets aan heeft, zonder dat we onze bodem vernielen.”
“Wat je wil, is een grote pot met data waar iedereen bij kan”, zegt ze. “Theoretisch zijn we daar al heel ver mee. Maar het lijkt erop alsof er eerst een ramp moet gebeuren voor er echt actie wordt ondernomen.”
Toegankelijke data
Toch zijn data uiteindelijk de oplossing, denken beide experts. Stuurman: “Ik zie een webtool voor me, een dynamisch model dat voortdurend actueel wordt gehouden. Niet voor ingenieurs, maar juist voor ontwikkelaars en ambtenaren. Zodat ze kunnen zien wat het effect is van hun plannen, wat de risico’s zijn.”
Van Kleef: “Heel belangrijk daarbij is om die data ook echt toegankelijk te maken. Ze goed te visualiseren, zodat iedereen ze kan begrijpen.” Want ook iedereen moet kunnen bijdragen, benadrukt ze. “Bijvoorbeeld door je tuin niet helemaal vol te gooien met tegels. Ik wil bereiken dat mensen gaan voelen dat de bodem geen ver-van-mijn-bed-show is. We hebben er allemaal mee te maken.”
Volg ons op Twitter, Facebook en LinkedIn en blijf op de hoogte over hoe de ondergrond meer aandacht moet krijgen voor een duurzame inrichting van de ruimte. Over morgen begint nu. #pasopdebodem #ondergrond