Berichten over de Amsterdamse afvalcrisis domineren al maanden het nieuws. De problemen bij het Amsterdams Afval Bedrijf (AEB) leidden tot een politieke crisis en er wordt nog steeds hard gewerkt aan een oplossing. Over Morgen- medewerkers Arie-Willem Bijl en Suzanne Dijkstra brachten een bezoekje aan hun collega Wim Voogd. Al maanden staat hij op scherp als lid van het crisisteam van de Gemeente Amsterdam. Hoe gaat het met hem?
Het maken van een afspraak met Wim Voogd is geen peulenschil. Hij heeft het razend druk bij de Gemeente Amsterdam. Al maanden. Toen eind juni de problemen bij AEB begonnen, informeerde Wim Over Morgen meteen. Hij was lid geworden van het crisisteam en zou voorlopig geen tijd hebben voor andere zaken. Bij groot nieuws informeerde Wim zijn collega’s via links naar nieuwsberichten in het Parool, NRC en de Volkskrant met daarbij kort zijn nuchtere visie op de beweringen van de pers. Wim is de afgelopen maanden bijna 24/7 bezig geweest met de AEB-crisis. ‘Het is een hele interessante tijd. De druk is hoog, er wordt veel van mij geëist, maar het is een intelligente uitdaging. Dit is een enorm intensieve en ook leerzame periode in mijn loopbaan waarin ik meer dan ooit bezig was met beleid en strategie. Alles moet wijken voor deze crisis, ook de vakantie. Gelukkig heeft mijn partner er begrip voor en word ik gesteund door Over Morgen’, vertelt Wim in de plaza van het Amsterdamse Stadhuis.
AEB in de problemen
Hoe belandde Wim in deze mallemolen? Eind juni kwam afval- en energiecentrale AEB in de problemen toen vanwege technische mankementen en de daaruit voortvloeiende veiligheidsrisico’s plotseling vier verbrandingslijnen werden uitgeschakeld. Dat had grote financiële gevolgen, maar ook praktisch waren er veel uitdagingen. Alle publieke belangen, zoals het verwerken van het afval en het leveren van warmte moesten worden veiliggesteld. ‘Er bleven door de noodmaatregel nog maar twee lijnen over. Het afval mocht onder geen beding op de straten van onze hoofdstad blijven liggen, alle 35.000 aangesloten woningen moesten kunnen worden verwarmd en mensen moesten kunnen douchen.’
In het crisisteam
Normaal is Wim via Over Morgen werkzaam als projectmanager Amsterdam Aardgasvrij. Hij houdt zich hier met een team van ambtenaren bezig met het vraagstuk hoe Amsterdam in 2040 van het aardgas af kan zijn en hoe de stad dus steeds duurzamer verwarmd gaat worden. ‘Dat is een mooie en uitdagende klus. Ik werd vanuit die warmte-expertise gevraagd om zitting te nemen in het crisisteam. In het begin heb ik nog een tijdje geprobeerd om mijn reguliere werkzaamheden voor de directie Ruimte en Duurzaamheid te blijven doen. Dat lukte helemaal niet door alle hectiek. Wim’s normale werk is tijdelijk overgenomen door een van de teamgenoten in het Aardgasvrij Programma. ‘Zo kon ik me helemaal richten op warmtevraagstukken rond de AEB-crisis. Ik wil echter vanaf oktober wel weer terug in mijn functie, want ook daar is veel te doen.’
Landelijke en internationale gevolgen
‘Deze situatie had ook landelijke (10% van de landelijke afvalverwerkingscapaciteit staat stil) en zelfs internationale gevolgen (afvalcontracten met partijen uit het VK). De landelijke media zaten en zitten er bovenop. De kunst is dan om zo snel mogelijk aan betrouwbare informatie te komen in een situatie waarbij betrokken partijen ook eigen belangen hebben. De politiek moet goed geïnformeerd worden en vraagt om oplossingen.’
Noodmaatregelen
Wim heeft in het crisisteam ontzettend veel overleg gepleegd- met het ministerie van EZK, met Vattenfall en uiteraard met AEB zelf- en er zijn in korte tijd grote beslissingen genomen door snel prioriteiten te leggen. ‘Echt een hersenkraker. We hebben noodscenario’s verkend, zoals mogelijkheden voor een noodketel bij de Hemweg 9 of dieselketels. We hebben helder gemaakt wat nodig was om problemen op te lossen. Stel je voor dat de overgebleven verbrandingslijnen er ook mee zouden stoppen. Intussen stelden pers en politiek natuurlijk de nodige vragen.’
‘Het is een snelkookpan’
Het college en de raad kregen in korte tijd ontzettend veel technische en procesmatige informatie voor hun kiezen. Wim: ‘Uiteindelijk informeren de wethouders de gemeenteraad. Dus het is zaak hen goed te informeren en te adviseren, zodat ze goed beslagen ten ijs kwamen. Dat ze soms net een ander technisch woord hadden moeten gebruiken, doet er dan niet zo veel toe. Je moet snel de contouren voor het mandaat hebben om tot besluiten te komen. Tijd om lang na te denken is er niet, het is een snelkookpan. Normaal gaan deze processen een stuk langzamer.’
Geen geld in een bodemloze put
Intussen bemoeide de gemeente Amsterdam zich niet direct met de operationele kant van AEB. ‘De gemeente is aandeelhouder, het operationele beleid ligt bij het bestuur van de onderneming. Maar er speelden natuurlijk wel verschillende belangen. De gemeente wil geen geld van de belastingbetaler stoppen in een bodemloze put, maar is wel eindverantwoordelijk voor het publieke belang. Dat zijn lastige afwegingen die niet alleen lokaal, maar ook nationaal impact hebben. Gelukkig heeft de gemeente ondanks de druk van buiten zijn eigen strategie kunnen blijven volgen.’
Publiek belang geborgd
Dat publieke belang zit in het feit dat voor de warmtetransitie in Amsterdam de afvalverbrandingsinstallatie een belangrijke rol speelt als grootste warmtebron. Voor de Amsterdammers is de leveringszekerheid van warmte voor een betaalbare prijs belangrijk bij een alternatieve warmtebron voor aardgas. Warmte uit afval is voorlopig een grote continue bron van hoge temperatuur en relatief duurzame warmte. Het in stand houden van deze bron is dan ook belangrijk.
Al met al is Wim blij dat in de gehele crisis- wat de uitkomst straks ook gaat zijn- de leveringszekerheid van warmte nooit in het geding is gekomen. ‘We zijn constant bezig geweest om het publiek belang te borgen en beleidsdoelen af te wegen in relatie tot de positie van de gemeente en het afvalbedrijf.’
‘Never waste a good crisis’
Zo’n crisis is natuurlijk helemaal niet wenselijk, maar je leert er ook veel van. ‘Never waste a good crisis’ zegt Wim. ‘Doordat partijen in sneltreinvaart met elkaar om tafel moesten die normaal nooit zo intensief met elkaar praten, is er meer wederzijds begrip gekomen. Dat geeft in het project Amsterdam Aardgasvrij ook voordelen.’
Veel geleerd
Als Wim straks vertrekt uit het crisisteam en zijn normale functie weer oppakt, zal het wel weer even omschakelen zijn, maar er liggen veel parallellen tussen beide werkzaamheden. ‘Ook hier hebben we het over bepaalde urgente maatregelen. Voor je het weet is het al 2040 en daarvoor moeten er iedere dag woningen aardgasvrij gemaakt worden. We moeten hiervoor ook hard aan de slag.’ Wim kijkt tevreden terug op de crisisperiode: ‘Het was een interessant en complex proces van afwegingen, besluitvorming en daadkracht. Ook persoonlijk heb ik geleerd om onder grote druk rustig te blijven. Gelukkig ben ik niet snel van mijn stuk te krijgen. Je kunt je wel constant afvragen ‘hoe kan dit in godsnaam’, maar het is slimmer om er gewoon gelaten de volgende stap te nemen en te bedenken wat echt belangrijk is.’
