Participatie is een must om tot betere en meer gedragen plannen te komen. Publieke en private organisaties kunnen en willen niet meer om de bewoners heen. Bewoners worden daarom actief meegenomen in de besluitvorming. Daar komen enkele uitdagingen bij kijken. Gunnar van Weezel Errens deed er onderzoek naar en geeft tekst en uitleg.
Binnen het thema renovatie van sociale huurwoningen maakt bewonersparticipatie zo ook een sterke groei door. Waar bewoners vroeger slechts generieke informatie ontvingen of de keuze hadden uit gestandaardiseerde technische oplossingen, wordt tegenwoordig de informatie en techniek steeds meer aangepast op de bewoner of gebruiker zelf. En dat moet ook, want standaardisering is weliswaar efficiënt voor een producent of woningcorporatie maar is daardoor niet per definitie effectief voor de gebruiker. Er is daarom input nodig over hoe een bewoner functioneert in huis. Degene die dat het beste kunnen vertellen, zijn de experts op het gebied van wonen. Niet de slimme mensen achter de knoppen, maar de bewoners zelf. Zij zijn ‘experts of experience’ en hebben relevante ervaring die ze kunnen delen.
Dat klinkt vrij simpel, maar in de praktijk zijn er zeker uitdagingen. Bewonersparticipatie gaat niet altijd over rozen. En dat is logisch, want het betreft een onderwerp dat dichtbij de mensen staat, namelijk hun thuis. Ik licht drie valkuilen toe die we vaak tegenkomen in de praktijk.
Valkuilen uit de praktijk
Participatie = draagvlak en consensus?
Zoals ook een discussie niet altijd hoeft te eindigen met overeenstemming, leidt ook participatie niet direct tot meer draagvlak en overeenstemming. Een participatieproces kan ook zorgen voor frictie en discussie. Al hoeven we die niet per se te vermijden, discussie en frictie kunnen namelijk leiden tot nieuwe inzichten met als mogelijk gevolg verbeterde plannen. Bewonersparticipatie is dan ook geen einddoel maar een middel. Het is een mogelijkheid tot inspraak, informeren en meedenken, om bestaande plannen te verbeteren. Wanneer draagvlak echter een probleem is, is het verankeren van input uit bewoners, hoe klein ook, een goede manier om die te vergroten.
Contra-participatie en wantrouwen
Contraparticipatie binnen projecten komt voor wanneer de communicatie met een bewonersgroep onduidelijk is en wanneer verwachtingen van het project niet op één lijn liggen. Bewoners werken het proces bijvoorbeeld tegen, door gemaakte afspraken niet na te komen of principieel overal tegen te zijn. In sommige gevallen gaat contraparticipatie zo ver dat bewoners een ‘tegenbeweging’ oprichten. Onderschat ook de relatie tussen beheerder en bewoner niet. Wantrouwen is vaak iets wat al langer speelt en beïnvloedt het participatieproces. Het is daarom belangrijk om een vertrouwensband te vormen door te luisteren, duidelijkheid te scheppen, eerlijk te zijn in je informatie en ook flexibel te zijn naar de bewoner toe.
Representativiteit
Het blijkt moeilijk om jongeren, jonge ouders en werkenden te betrekken bij bewonersparticipatie. Bewonerscommissieleden en aanwezigen bij bewonersavonden zijn vaak ouderen, omdat zij meer vrije tijd hebben. Bij de jongere generaties spelen andere dagelijkse prioriteiten zoals werk, geldzaken en kinderen een grote rol in hun afwezigheid. Dit zet natuurlijk vraagtekens bij de representativiteit van de participerende groep. Het is daarom belangrijk om de participatie-aanpak goed af te stemmen op het publiek en te onderzoeken wat er daadwerkelijk aan participatie noodzakelijk of gewenst is. Bewoners leren kennen, in gesprek gaan en te ontdekken wat er bij hen achter de voordeur speelt, is hiertoe cruciaal. Zoek naar een manier om de zwijgende meerderheid naar voren toe te laten treden
Eén oplossing voor deze valkuilen bestaat niet. We kunnen alleen rekening houden met en zoeken naar een manier hoe we hierop kunnen inspelen. Communicatie en rolverdeling zijn hierin van cruciaal belang, want door transparantie en heldere communicatie vergroot je het vertrouwen en het begrip van de bewoners. De omgeving is daarnaast continu in beweging. Daarom is ook flexibiliteit in je aanpak en rol van groot belang. Houdt je hier rekening mee dan ligt acceptatie een stap dichterbij dan confrontatie.
Wil je meer weten of ben je benieuwd wat Over Morgen voor je kan betekenen? Neem gerust contact met ons op.