In projectplannen voor een aardgasvrije wijkaanpak staat vaak de volgende woordcombinatie: ‘communicatie/participatie’. Het gebruik van het leesteken suggereert dat je met één en hetzelfde te maken hebt. Dit baart adviseur Anouk Montagne zorgen. In deze blog geeft ze tips hoe je projectrisico voor verschillende partijen binnen de warmtetransitie kunt voorkomen.
Communicatie en participatie worden vaak in één adem genoemd in projectplannen voor een aardgasvrije aanpak. Bovendien zie ik deze woordcombinatie vaak als laatste aan bod komen; pas ná de hoofdstukken techniek, financiering en besluitvorming. Dat lijkt voor communicatie wellicht een logische volgorde, maar voor participatie zeker niet. Beide observaties vormen wat mij betreft een projectrisico voor verschillende partijen binnen de warmtetransitie.
Participatie en communicatie zijn twee verschillende zaken
Veel gemeenten maken samen met woningcorporaties, netbeheerders en marktpartijen een start met de wijkaanpak. Ze gaan aan tafel met professionele projectmanagers van deze institutionele stakeholders om onder andere het plangebied, de haalbaarheid van de techniek en de businesscase te onderzoeken.
Daarvoor richten ze een projectorganisatie in met vaak een aantal FTE gereserveerd voor ‘participatie/communicatie’. En het is nu net die ‘ / ‘ die mij zorgen baart. Het leesteken suggereert dat beide begrippen onder dezelfde noemer vallen; alsof participatie enkel een alternatieve vorm van communicatie is of visa versa. En dat is nu net niet het geval.
Het verschil
Communicatie, in overheidslandschap, betekent volgens mij: het op een toegankelijke manier vertalen van overheidsbeleid en het tijdig uitdragen van informatie over besluitvorming(sprocessen), om mensen in staat te stellen (toekomstig) beleid te begrijpen, de consequenties daarvan te beoordelen en te beslissen of ze besluitvorming willen beïnvloeden.
Participatie daarentegen – het woord zegt het al – is het organiseren van actieve deelname van belanghebbenden aan het besluitvormingsproces. Meer specifiek: participatie betekent niet alleen de voor de hand liggende institutionele stakeholders maar vroegtijdig ook bewoners en ondernemers (in meer of mindere mate) een stem geven in een besluitvormingsproces. Om hun belangen en meningen maar ook initiatief en creativiteit op tafel te krijgen en zo tot beter beleid en besluiten te komen.
Het gaat hier dus om een verschil in specialisme. Breng participatie daarom niet zonder meer onder bij de bestaande communicatiemedewerkers; het nadenken over hoe je informatie communiceert is een heel andere expertise dan het zorgvuldig inrichten van een besluitvormingsproces.
Nieuw denken is nodig
Nu kun je zeggen, waarom zo moeilijk doen over het gebruik van een enkel leesteken? Het verschil tussen beide expertises is nu toch duidelijk? Maar ik ben bang dat het leesteken een (onbewust) symptoom is van ‘oud’ denken binnen projecten die plaatsvinden in de openbare ruimte.
Institutionele stakeholders en bewoners/ondernemers staan in deze projecten verder van elkaar af. De professionals van de institutionele stakeholders zitten vroegtijdig aan tafel om de plannen, investeringen en risico’s af te wegen en zo zorgvuldig besluiten te nemen. Bewoners en ondernemers staan meer op afstand. Ze worden als gebruiker van de openbare ruimte door een communicatiemedewerker weliswaar zo goed mogelijk geïnformeerd, maar vaak pas op een later moment en in mindere mate daadwerkelijk geraadpleegd.
Bewoners en ondernemers zijn key-stakeholder
Wat soms nog onvoldoende wordt beseft, is dat de wijkaanpak aardgasvrij voor een groot deel in een woning of bedrijfspand plaatsvindt. Het plangebied betreft dus grotendeels privaat bezit. De eigenaar beslist uiteindelijk – alle implicaties en bijbehorende investeringen in acht nemende – of een pand van het gas af gaat. Anders dan bij projecten die volledig in de openbare ruimte plaatsvinden, zijn bewoners en ondernemers hier dus direct spelmaker of -breker voor het slagen van het project. Ze zijn key-stakeholder.
Participatie garantie tegen projectrisico’s
Participatie is essentieel om deze key-stakeholder vroegtijdig een plek aan tafel te geven. Hoe je dat precies doet, daar kunnen wij je vanuit Over Morgen bij helpen. Maar realiseer je als technisch of financieel onderlegde professional in ieder geval dat participatie niet enkel een mooie frase is uit de nieuwe Omgevingswet, die je kunt afvinken met een / teken. Het is zelfs meer dan het terecht democratischer inrichten van besluitvormingsprocessen. omdat de beslissingen in wijkaanpakken letterlijk over het eigendom van bewoners of ondernemers gaan.
Puur zakelijk bekeken, kun je door vroegtijdig en actief bewoners en ondernemers te betrekken als (amateur) key-stakeholder vermijden dat grote projectinvesteringen onrendabel of zelfs verliesgevend zullen blijken. Alle kennis en voorbereidingswerk van de professionals bij de institutionele stakeholders ten spijt, participatie verdient net zoveel gewicht als de gebruikelijke technische en financiële onderzoeken. Samen zorgen ze voor minder projectrisico en meer zekerheid voor investeringen van zowel privaat- als kostbaar overheidsgeld in wijkaanpakken.
Haal dus niet alleen een streep door het / teken, maar geef participatie ook de plek die het verdient.
Wil je meer weten of met me van gedachten wisselen hierover? Neem contact met mij op.