Steeds meer mensen voelen een paradox: globalisering biedt kansen, maar het leidt ook tot vervreemding van onze eigen leefomgeving. Een focus op economische waarden verdringt de menselijke waarden. In deze blog stelt adviseur Marnix Brongers de consequenties van de keuze van onze boeren ter discussie. Willen we onze grond écht gebruiken voor landbouwproductie voor de export?
In deze coronatijd werken meer mensen thuis. Om mij heen vertellen mensen dat zij de hele dag achter een scherm zitten en niet meer buiten komen. Aan de andere kant is er meer bewustwording en waardering voor onze leefomgeving. Ik zie steeds meer mensen op een racefiets door de polder rijden of hardlopen door het park. De waardering voor het groen in en om de stad groeit.
Ook waardering voor lokale producten neemt toe. Weten waar je eten vandaan komt, is prettig. Waarom vervuilende logistieke netwerken organiseren als je op de markt, een afhaalpunt of bij de boer zelf vers lokaal geproduceerd voedsel kunt halen?
Wat van ver komt, is lekker maar is het ook duurzaam?
We leven ook in een wereld waarin de economische druk hoog is. In ons streven naar efficiency zetten we in op technologische ontwikkelingen. Waar mogelijk snijden we mensen weg uit productieprocessen om kosten te drukken. Liever kiezen we voor robots en slimme algoritmes. Tegelijkertijd willen we het jaar rond kunnen beschikken over alle soorten fruit en groenten. We deinzen er niet voor terug om druiven uit Chili, asperges uit Peru of sperziebonen uit Egypte te laten invliegen. Wat van ver komt is lekker. Maar is het ook duurzaam?
Het systeem op de schop
Decennia lang hebben we ingezet op economies of scale. Schaalgrootte, kostenreductie en export was het doel. Specialisatie het gevolg. Boeren richtten zich op productie van melk, vlees, groenten of fruit. Gemengde bedrijven verdwenen, waardoor de logica van circulair boeren verdween. Boeren werden ondernemers met bedrijfsrisico. Bedrijfsresultaat was heilig. Om kromme zaken recht te praten, werd een bijpassend vocabulaire ontwikkeld: bestrijdingsmiddelen worden ‘gewasbeschermingsmiddelen’ genoemd en termen als ‘precisielandbouw’ doen hun intrede. Nu steeds zichtbaarder wordt dat dit systeem niet langer houdbaar is, protesteren de boeren.
Een duurzaam alternatief
Nederland is wereldwijd nummer 2 in landbouwexport. Het kan ook anders. Herenboeren is daar een voorbeeld van. Tweehonderd gezinnen organiseren zich in een coöperatie en investeren gezamenlijk in grond en werktuigen en kopen hun voedsel bij de coöperatie. Ze nemen een boer in dienst die zij opdracht geven voor het verbouwen van het voedsel voor de leden van de coöperatie. Voorwaarde is dat er kringlooplandbouw plaatsvindt.
Dit zet een limiet op het aantal dieren dat op de beschikbare grond past. De boer investeert in de kwaliteit van de grond en het vergroten van de biodiversiteit. De leden krijgen een directe lijn met het voedsel dat zij eten en merken weer dat er zoiets bestaat als seizoensgroenten. Tijdens de wekelijkse afhaalmomenten hebben de leden contact met elkaar en de boer. De boer heeft geen bedrijfsrisico en verdient vaak meer dan de gemiddelde boer die voor eigen rekening en risico werkt en de balans in het systeem wordt hersteld.
Een alternatief voor export
Op dit moment gebruiken we 2,3 miljoen hectare landbouwgrond. Een groot deel van de productie is voor de export. Als alle Nederlanders zich zouden verenigen in een concept als Herenboeren hebben we 700.000 hectare landbouwgrond nodig en 35.000 boeren.
Kortom, meer boeren die bovendien meer geld verdienen dan nu, beter begrip bij burgers voor wat er nodig is voor voedselproductie, echte kringlooplandbouw en 1,6 miljoen hectare beschikbare landbouwgrond waar het goede gesprek over gevoerd moet worden. Willen we die grond écht gebruiken voor landbouwproductie voor de export? En willen we dan productie die leidt tot uitputting van onze grond en het vernielen van de biodiversiteit?
Kortom, het kan anders, maar willen we het ook echt anders. Laten we het daar eens met elkaar over hebben. Wat vind jij van dit idee? Stuur Marnix een berichtje via marnix.brongers@overmorgen.nl