Burgerparticipatie op de oost-west as: Duitsland, Nederland en Engeland geeft een heel duidelijk antwoord.
Europa is één! Ja dat zal ongetwijfeld de toekomst blijken te zijn, maar slechts een paar honderd kilometer naar het westen en naar het oosten blijken de verschillen levensgroot te zijn. Zo ook op het gebied van burgerparticipatie. Het onderzoek, werk en netwerk van Over Morgen in Duitsland en Engeland levert een heel duidelijk antwoord op: we hebben meer Duitse invloed nodig! Het Engelse model is het begin van het einde!
Burgerparticipatie heette in Nederland altijd polderen. Gebruik dat woord (gewoon in het Nederlands!) in Duitsland of Engeland en we worden herkend als de grondlegger van burgerparticipatie. En volstrekt terecht wat mij betreft: respect voor ieders belang, sociaal naar de minderheden, ieder in zijn kracht zetten en altijd alles gericht op economische groei, heeft geleid tot een economisch en cultuur-maatschappelijk bloeiende periode in de paarse jaren onder Kok (1994 – 2001). Maar het decennium daarna is het verval ingetreden. Vijf (!) verkiezingen in ongeveer 10 jaar hebben geleid tot een achtbaan aan beleid en regelgeving, met een toefje aan banken- en schuldencrisis erboven op, die we nog lang niet het hoofd kunnen bieden.
Maar wat heeft dat nu met burgerparticipatie te maken? Ik meen de laatste tijd in het ‘maatschappelijk debat’ steeds vaker een gebrek aan antwoorden op de grote uitdagingen van deze tijd te herkennen. Antwoorden van diegenen van wie verwacht wordt dat zij antwoorden geven en ‘ons vooruit leiden in de ontwikkeling van de mensheid’: de politici uit Den Haag, onze nationale bestuurders, de Nederlandsche Bank, nationale adviesorganen als de SER, et cetera. Steeds vaker hoor ik antwoorden als “dat moet lokaal opgelost worden. Wij bemoeien ons daar niet mee. Wij decentraliseren.” of “de burger moet meer zelf doen” en als absoluut hoogtepunt van het uitspreken van ons eigen faillissement “we kunnen het als Nederlandse staat niet alleen meer”. Maar niemand kan vertellen, of en waarom lokaal oplossen tot meer succes leidt dan de dingen centraler en samen te doen. Het klinkt mij in de oren als retoriek van die leiders die slechts een laatste strohalm zien, absoluut wanhopig zijn en alleen dit laatste redmiddel nog zien om zich achter te verschuilen.
Precies hetzelfde gevoel kreeg ik toen ik eind vorig jaar deelnam aan een ambassade bijeenkomst in London over burgerparticipatie. Ze bedoelen daar met de woorden ‘citizen participation’ en ‘localism’ hetzelfde, zo lijkt wel. Localism wordt door de Engelse leiders gebruikt als het antwoord op de uitdagingen waar we voor staan. Alles moet locaal opgelost worden: door gemeenten, maar nog liever door groepjes burgers die alles locaal organiseren. Onderwijs, energie, zorg, huisvesting, et cetera. Het is lekker makkelijk om zo alles van je bordje af te schuiven. Het is net of ik daar onze Nederlandse leiders hoor praten. Maar waar leidt dat toe? Praat maar eens met de Engelsman en wandel eens door een hun wijken en u zult het ontdekken. Ik kwam nog net niet met een depressie terug uit Engeland. De zaken staan er daar bijzonder slecht voor en de levensstandaard is beschamend laag. Het begin van het einde als u het mij vraagt.
Neem dan Duitsland. Wat een verademing om te werken en te praten met onze oosterburen. Ga een gesprek met een Duitser aan en je komt met energie terug uit Duitsland om de zaken aan te pakken, te werken aan nieuwe ontwikkelingen, te kiezen voor de goede (meestal lastigste) weg en vooral op basis van verstand met elkaar de weg naar de toekomst uit te stippelen. Dat is toch burgerparticipatie op en top? Niet over ouwehoeren, maar gewoon doen vanuit een positieve intrinsieke motivatie en met gezond verstand. En ik hoef u niet te vertellen waar dat toe leidt. Kijk maar hoe het Duitsland tegenwoordig vergaat.
We hebben meer Duitse invloed nodig. Gewoon rationeel antwoord geven op de uitdagingen die we voor onze voeten geworpen krijgen. Schouders eronder, samen werken en elkaar aan de hand meenemen. Ik zie teveel Engeland in onze leiders en te weinig Duitsland.