Gelukkig zien steeds meer mensen dat we niet door kunnen gaan met de manier waarop we nu ons leven leiden. Het is niet vol te houden. Het is wonderlijk en tegelijkertijd verontrustend dat dit helemaal geen nieuws is.
Hoewel mijn studerende zoon nog bij ons woont, kijk ik af en toe vooruit naar hoe de wereld van mijn eventuele kleinkinderen eruit kan zien. Waar sta ik en waar staan we nu? En waar komen we vandaan? Dat maakt mij niet uniek. Meer mensen doen dat.
In mijn werk houd ik me bezig met het verduurzamen van onze leefomgeving. In wat voor wereld leven we nu en wat kunnen én moeten we doen om onszelf en generaties na ons ook een toekomst te geven? Ook dat maakt mij niet uniek. Meer mensen doen dat.
Niets nieuws onder de zon
Geert Buelens heeft een prachtig boek geschreven met de veelzeggende titel ‘Wat we toen al wisten; De vergeten groene geschiedenis van 1972’. Voor mensen zoals ik, die toen nog niet rondliepen op deze aarde best interessant om te lezen wat we toen al wisten:
- Dat er grenzen zijn aan groei. Beschreven in het gelijknamige rapport van de Club van Rome (1972).
- Dat milieubescherming een zaak is van wereldwijd belang. Vandaar de eerste VN-milieuconferentie in Stockholm (1972).
- Dat er maar één aarde is, waarop we met zijn allen door het heelal zoeven. Mooi vastgelegd op de bekende ruimtefoto Blue Marble. Gefotografeerd door de astronauten vanuit de Apollo 17 (1972).
Buelens staat in zijn boek stil bij de kennis die we toen al hadden over de plastic soep. Ja, ook die was al bekend in 1972. Sterker nog, in Hilversum werd toen al gedemonstreerd tegen plastic. Ook toen werd er al gesproken over groene woontorens en kringloopsamenleving. Niets nieuws dus onder de zon.
Een beperkte blik
De huidige roep om integraal werken; het in samenhang bekijken en aanpakken van meerdere vraagstukken is ook niet nieuw. Een te beperkte blik leidt tot vernauwing van het zicht. De oplossingsrichting wordt kleiner in plaats van groter. Goed beschouwd stond dit in 1972 al in het rapport Grenzen aan de groei.
Tegenwoordig kennen we de donuteconomie (2017) van Kate Raworth. Ook zij beschrijft dat er grenzen zijn: planetaire grenzen en sociale grenzen. Overschrijden we van de planetaire grens of zakken we door de sociale grenzen, dan gaat dit direct en op de lange termijn ten koste van onze leefomgeving.
Robbert Kennedy sprak in 1968 al over het feit dat we streven naar groei en dat we dat meten aan de hand van de groei van ons Bruto Binnenlands Product (BBP). Hij gaf duidelijk aan deze methode de belangrijkste waarden van ons bestaan niet meet en daarom niet werkt:
… Yet the gross national product does not allow for the health of our children, the quality of their education or the joy of their play. It does not include the beauty of our poetry or the strength of our marriages, the intelligence of our public debate or the integrity of our public officials. It measures neither our wit nor our courage, neither our wisdom nor our learning, neither our compassion nor our devotion to our country, it measures everything in short, except that which makes life worthwhile.
Ondanks al deze inzichten en waarschuwingen blijven we volharden. We zijn ziende blind.
Wat houdt ons tegen?
Als je vooruit en terugkijkt, dan vraag je je toch af wat ons tegenhoudt? We weten al zo lang wat de gevolgen van ons handelen zijn. Er zijn wel mensen die zich zorgen maken en proberen het goede te doen, maar hoe je het ook wendt of keert, het gaat nog steeds de verkeerde kant op.
We zitten met z’n allen in hetzelfde bootje, maar dat bootje blijkt trager bij te sturen dan het grootste schip. In het boek ‘Radicaal Anders‘ (2021) van Robert Bodegraven komen twaalf visionaire denkers aan het woord over klimaat en rechtvaardigheid. Allemaal vrouwen. Hun ideeën over hoe we het bootje waarin we zitten kunnen bijsturen, zijn interessant en absoluut waard om te lezen. Dat biedt inspiratie, hoop en optimisme.
We hebben maar één aarde
De mensen die groei willen kan ik geruststellen. Groei is een blijvertje. Alleen wel een ander soort groei, een transformerende groei. Eentje waarin we onze persoonlijke kwaliteiten en ontwikkeling én gezamenlijke waarden hebben heroverd op ons eenzijdige streven naar het vergaren van zo veel mogelijk materiele zaken ten koste van onze leefomgeving. Met een ander economisch model als basis, een ander belastingmodel met een duidelijke missie als vertrekpunt.
En dat alles in een balans. We hebben namelijk maar één aarde. Laten we hem koesteren voor onszelf en onze (klein) kinderen door te focussen op de dingen die écht belangrijk zijn.