De aanhoudende droogte houdt Nederland al enkele weken in zijn greep. De haringen gaan niet lekker de grond in. We moeten iedere dag de tuin sproeien. En we beginnen ons nu ook wel zorgen te maken over de natuur. Bladeren vallen vroegtijdig van de bomen, het gebrek aan eikels levert de zwijnen komende winter een voedseltekort op en de blauwalg neemt ons zwemwater over. Het ziet er allemaal niet goed uit. De klimaatverandering is pijnlijk zichtbaar en er is nu actie nodig! Boeren mogen niet meer sproeien, vissen worden gered uit drooggevallen poelen en honden mogen niet meer zwemmen in natuurgebieden.
Stikstof: Een sluipmoordenaar voor onze natuur
Zo pragmatisch zijn we in Nederland. We zien het probleem, dus pakken we het aan. Een minder zichtbaar maar al jaren toenemend probleem voor de natuur is de uitstoot van stikstof. Stikstof is een gas dat ongeveer 79% van onze atmosfeer uitmaakt. We ademen het voortdurend in- en uit en het is ook een voedingsstof voor planten. Sommige planten kunnen echter slecht tegen te veel stikstof en worden op termijn verdrongen door snelgroeiende, meer algemene soorten. Hoe meer stikstof, hoe lager dus de biodiversiteit en hoe groter de kans dat leefgebieden van beschermde vogels en dieren verloren gaan. Stikstof is een sluipmoordenaar.
Stadsontwikkeling en Natura2000 geen gelukkig huwelijk
Landbouw, industrie en verkeer zijn de voornaamste bronnen voor de uitstoot van stikstof. Maar ook de verwarming van woningen en kantoren op aardgas draagt bij. In bijna 75% van onze belangrijkste natuurgebieden (Natura2000-gebieden) mag de stikstofbelasting niet toenemen. Dat is in de Wet Natuurbescherming zo geregeld, in lijn met Europese regelgeving. Vaak is de kritische waarde voor stikstof in deze gebieden al overschreden. Dat zit stadsontwikkeling soms in de weg.
De uitstoot van de stad zal dus omlaag moeten als we de natuur willen beschermen. Dit geldt nog meer voor steden in de nabijheid van Natura2000. De Advocaat-Generaal van het Europees Hof sprak zich onlangs uit over de PAS. Conclusie: Nederland moet natuurgebieden die lijden onder een stikstofoverschot beter beschermen door concrete beperking van stikstofuitstoot in hun omgeving. Binnen enkele weken doet het Europese Hof definitief uitspraak.
Milieuzones voor natuurgebieden
Maar zijn we ons bewust van een noodzakelijke gedragsverandering? Ik merk er weinig van. Wat mij bijvoorbeeld opvalt, is dat het nog steeds heel normaal is dat vervuilende dieselvoertuigen onbeperkt door onze natuurgebieden rijden. Neem nou de N224 tussen Ede en Arnhem. Voor mij is dit één van de mooiste wegen van Nederland. Vanuit het bos kom je plotseling op de weidse Ginkelse Heide. In Nederlands grootste natuurgebied beperken de belasting van recreatie op de natuur door stiltegebieden en omheining. Maar een verbod voor vervuilend verkeer in deze gebieden? Daar doen we niet aan. Waarom eigenlijk? Waarom stellen we geen milieuzones in voor onze natuurgebieden, waar we dit wel doen in steden? Wat mij betreft krijgt de N224 de primeur.
Verduurzamen van gebiedsontwikkeling
Uiteraard is dit niet dé oplossing van het probleem. We willen leefbare én bereikbare steden. We hebben huizen nodig om in de woningbehoefte te voorzien. Maar laten we dan onze gebiedsontwikkelingen op een duurzame manier vormgeven. We moeten aan de voorkant van nieuwe ontwikkelingen nadenken en voor een echte duurzame inpassing kiezen. Passend bij de context, kansen en opgaven maar ook voldoende adaptief in de zin dat het rekening houdt met de transities van nu en van straks.
Duurzaam gedrag stimuleren met gebiedsontwikkeling
Over Morgen doet dit. Samen met ontwikkelaars, corporaties en gemeenten werken wij een duurzaamheidsconcepten uit als integraal onderdeel van de planontwikkeling. Een doordachte strategie met een set van concrete maatregelen op het vlak van klimaatadaptatie, energietransitie, circulariteit en mobiliteit. Hiermee stimuleren wij duurzaam gedrag, beperken wij de milieubelasting en creëren we gezonde leefomgevingen. Deze manier van denken staat bij vernieuwende projecten zoals de Bijlmerbajes, het Hembrugterrein, de Cartesiusdriehoek en het World Food Center al centraal. Ik vind dat oprecht een goede zaak. Het is tijd dit de norm te maken voor elke gebiedsontwikkeling.
Niet langer wachten
We kunnen wachten tot de wal het schip keert. Of we kunnen de negatieve effecten van stadsontwikkeling op de natuur gewoon aanpakken door onze gebiedsontwikkelingen te verduurzamen. Zo niet, dan moeten we maar milieuzones voor natuurgebieden invoeren.