Waar politiek Den Haag nog over elkaar heen buitelt over het klimaatakkoord en de gevolgen daarvan voor de Nederlandse huishoudens, wordt in de eerste wijkaanpakken geleerd wat er bij komt kijken om de ambitie van een aardgasvrije gebouwde omgeving daadwerkelijk te realiseren. Op basis van onze ervaringen in diverse gemeenten signaleren we een vijftal centrale uitdagingen voor deze aardgasvrije wijkaanpakken:
1. Keuze voor focus op duurzame warmte of integrale wijkaanpak
Kies je voor een zo geruisloos mogelijke aanleg van een duurzaam warmtenet waarbij de focus volledig ligt op een snelle aanleg van de benodigde infrastructuur? Of gebruik je het momentum om ook diverse koppelkansen voor de realisatie van een toekomstbestendige wijk te benutten?
Vervangen van de riolering? Vernieuwen en klimaatadaptief maken van de openbare ruimte? Lokaal opwekken van duurzame energie? Organiseren van deelmobiliteit? Stimuleren van wijkeconomie? Achter de voordeur gesprekken? Een integrale aanpak heeft voordelen. Geldstromen en beschikbare menskracht kunnen worden gecombineerd, het kan particuliere eigenaren over de streep trekken om daadwerkelijk over te stappen op duurzame warmte en werkzaamheden in de publieke ruimte kunnen op elkaar worden afgestemd. Maar wat zijn de gevolgen voor de haalbaarheid en doorlooptijd van het project? En wat heeft écht prioriteit voor de bewoners zelf? Experimenteren is vooralsnog het credo, het zal voor elke wijk anders zijn.
2. Opzetten van een goede projectstructuur en governance
De manier waarop je samen de wijkaanpak organiseert moet recht doen aan de bijdrage die elk van de stakeholders moet of wil leveren. Het aantal betrokken partijen in de wijken is groot, en elk van hen heeft te maken men een eigen interne dynamiek en besluitvormingsstructuur. De gemeente is een logische regisseur, maar komt niet weg met een rol als alwetende dirigent En wil die rol in de praktijk ook niet. Elk van de betrokken stakeholders heeft specifieke expertise die broodnodig is om de wijkaanpak tot een succes te maken.
3. Het ontwikkelen van een goede communicatie- en participatiestrategie
Je wilt voorkomen dat elk van de partners zelfstandig en zonder afstemming in de wijk gaat communiceren, dus een gezamenlijke strategie is nodig. Belangrijk in een goede communicatie- en participatiestrategie is bovendien dat er op zorgvuldige wijze een netwerk in de wijk wordt aangelegd en dat bewoners/ondernemers écht zeggenschap wordt geboden. De manier waarop dat gebeurt is sterk afhankelijk van de specifieke situatie in de wijk.
4. Het samenstellen van een goed pakket voor hulp aan particuliere eigenaren
Het is essentieel om eigenaren zoveel mogelijk te ontzorgen gedurende het hele proces en te komen met financieringsconstructies en middelen die ook echt op korte termijn beschikbaar zijn. Rondom het klimaatakkoord wordt veel gesproken over objectgebonden financiering, maar de realiteit is dat dat de komende jaren nog niet op grote schaal beschikbaar zal zijn. Wat zijn de alternatieven op de korte termijn? Een gemeentelijke duurzaamheidslening via SVn? Afspraken met de lokale Rabobank? Een landelijke regeling? De praktijk leert dat de overstap naar aardgasvrij nog nergens volledig rendabel is, dus voor oplossingen op de korte termijn zullen ook subsidies zoals die voor de BZK-proeftuinen nodig blijven.
5. Tijdige en secure afstemming van de werkzaamheden in de ondergrond
De aanleg van een warmtenet heeft een hele andere snelheid dan bijvoorbeeld de vervanging van riolering. Wettelijk zijn er regels voor de omvang en doorlooptijd waarbinnen infrastructuur wordt vervangen. En wanneer gaan die gasleidingen er dan uit? De kans is groot dat gedurende de wijkaanpak de openbare ruimte meerdere keren open moet en dat er tijdelijke bestrating moet worden aangelegd. Dit brengt extra kosten met zich mee dan als de gemeente alleen de riolering zou vervangen en vervolgens de openbare ruimte in één keer vernieuwt. Is het dan nog steeds verstandig de werkzaamheden te combineren? In elk project moeten dit soort afwegingen zorgvuldig gemaakt worden, zowel om kostenefficiëntie te verhogen als om de bewoner zoveel mogelijk te ontlasten.
De komende tijd gaan wij samen met gemeenten, bewoners en andere stakeholders aan de slag met deze uitdagingen! Wil je meer weten over onze wijkgerichte aanpak? Bekijk onze brochure of neem contact op.