Een avondje thuis op de bank voor de tv, even mijn gedachten niet bij werk. Dacht ik. Ik zap langs Nederland 2 en mijn aandacht wordt direct getrokken door een uitzending van Altijd Wat, waarin de aanpak van de Vogelaarwijken wordt bekritiseerd: er zijn miljarden geïnvesteerd in deze wijken, maar de inzet van vele professionals heeft niet tot zichtbare verbeteringen geleid. Waar is het mis gegaan?
Ik ben nieuwsgierig en blijf kijken, want de afgelopen 6 maanden ben ik bij de organisatie en ontwikkeling van de Burgermeester Academie voortdurend geconfronteerd met dit vraagstuk. De Burgermeester Academie is een leergang waarin 19 gedreven ambtenaren het antwoord probeert te vinden op die ene vraag die ook ten grondslag ligt aan de uitzending van Altijd Wat: “waarom lukt het overheden vaak niet om complexe maatschappelijke vraagstukken zelf op te lossen, en waar ligt dan wel de sleutel tot succes?”
Hoe moet het niet?
Volgens de bewoners van de Vogelaarwijken is de kloof tussen de professionals en de wijk te groot, waardoor veel goede bedoelingen en opgestarte projecten stranden. De bewoners zelf, degene die écht weten wat er speelt in de wijken, zijn niet voldoende betrokken in de samenwerking die vooral bestaat tussen rijk, gemeenten en woningcorporaties.
De Vogelaarwijken lijken een voorbeeld van hoe het niet moet. Met de Burgermeester Academie hebben we succesvolle praktijkvoorbeelden bezocht, in de hoop te ontdekken hoe het dan wel moet. We zijn een reis gestart die ons langs diverse succesvolle participatiepraktijken in binnen- en buitenland heeft gebracht. Van Leeuwarden tot aan Gent hebben we kennis gemaakt met zogenaamde ‘burgermeesters’ – bijzondere burgers, pioniers, ondernemers en ambtenaren met lef, een eigen visie en vernieuwend initiatief – die het geheim achter hun succes met ons hebben gedeeld.
Hoe moet het wel?
Tijdens deze reis is het ons steeds duidelijker geworden dat het overheden vaak niet lukt goed om te gaan met complexe maatschappelijke vraagstukken, omdat zij graag regie en controle hebben. Maar de praktijk laat zich steeds minder goed analyseren en beheersen, en dat vergroot de kloof tussen beleid en praktijk. Daardoor identificeren wij als professionals te vaak problemen die voor betrokkenen helemaal geen probleem (meer) blijken te zijn. De oplossingen die wij bedenken verhelpen daarmee dus niets. Net als in de Vogelaarwijken.
Hoe moet het dan wel? Daarop is geen eenduidig antwoord te geven, want elk project, elke casus, elk thema, elke buurt vraagt om een eigen aanpak. Maar op hoofdlijnen hebben we wel een aantal punten kunnen ontdekken die bij de participatiepraktijken van de academie een voorwaarde lijken voor hun succes:
- Vinden en verbinden: Ga erop uit! Elke wijk, elk project, elk thema heeft burgermeesters. De kunst is om deze als professional te vinden en verbinden, en ruimte te geven aan hun initiatief. Door jezelf te dwingen vooral op zoek te gaan naar mensen, en niet naar oplossingen, voorkom je dat je in die ivoren toren terecht komt en oplossingen bedenkt voor problemen die er niet zijn. Bovendien raak je zo veel beter bekend met de context van het vraagstuk.
- Begin klein: de participatiepraktijken van de academie pasten vaak niet goed bij de beleidsrealiteit van overheden, en zijn daarmee ‘oncontroleerbaar’ en ‘eng’. Start daarom klein. Grote nieuwe projecten die dwars ingaan tegen bestaande structuren kunnen veel weerstand verwachten en mislukken daardoor vaak. Kleine projecten vallen minder op, waardoor die de kans krijgen zichzelf te bewijzen en dan uit te groeien. Verandering kost tijd.
- Gebruik bestaande procedures: Denk buiten de regels, maar handel binnen de regels. Maakt het jezelf niet te moeilijk. Waarom de bureaucratische procedures van de overheid niet benutten als dat mogelijk is? Als doelen en activiteiten zijn ondergebracht in die procedures, opgeschreven in memo’s en beleidsstukken, dan liggen ze vast, worden ze erkend en is de kans veel groter dat ze worden opgepakt en het project dus verder komt. Laat het systeem voor je werken.
Best of Burgermeester Academie
Tijdens de ‘Best of Burgermeester Academie’ op 2 oktober in Pakhuis de Zwijger staan we uitgebreider stil bij deze en andere lessen die de afgelopen 6 maanden zijn geleerd. Een route brengt je langs korte workshops en presentaties die zijn gebaseerd op de door ons bezochte participatiepraktijken. Je maakt kennis met de visie en aanpak van de burgermeesters die de drijvende kracht vormen achter deze cases. Nieuwsgierig? Meer informatie vind je op de site van de Burgermeester Academie.
Wil je de tweede editie van de Burgermeester Academie niet missen? Schrijf je dan nu al in en start in november! Kijk voor meer informatie op de site van de Burgermeester Academie.