Ik maak de dag mee dat er geen aardgas meer is. En met mij nog veel andere Nederlanders die dat niet eens beseffen. Tuurlijk, wanneer over veertig jaar de aardgasbel in Groningen niet meer winbaar is, zijn er altijd nog de enorme voorraden in Rusland, Iran en Qatar. Maar het behoeft toch zeker geen betoog dat dát geen alternatieven zijn. En met ruim 60% van ons primaire energieverbruik is de aardgasverbranding de grootste opgave van onze energietransitie.
Dit stuk gaat over open data. Dat dat niet blijkt uit de inleiding, komt omdat open data geen doel op zich is, maar een middel, iets wat nog vaak wordt vergeten. Het doel is bijvoorbeeld de aardgasvrije leefomgeving, een leefomgeving die comfortabel en betaalbaar te verwarmen is met duurzame warmte uit aardwarmte, restwarmte en zonne-energie. Om dat doel te bereiken moeten we kansen in kaart brengen en projecten aanwijzen waar wij vandaag al mee aan de slag kunnen. Welke wijk gaat als eerste van het gas af? Waar kan de industrie haar restwarmte afzetten tegen een betaalbare prijs? En wat is het besparingspotentieel van de woningvoorraad? Bij Over Morgen beantwoord ik dit soort vragen dagelijks. Maar dat is niet eenvoudig, omdat veel informatie die ik nodig heb nog besloten ligt in systemen en registers waar weinigen bij kunnen. Zo zijn er ook genoeg vragen die ik niet kan beantwoorden. Zoals waar liggen bestaande warmtenetten, wat is de restwarmtepotentie van een bedrijf, en in welke wijken is de gasinfrastructuur aan vervanging toe?
Gevestigde belangen
En het is niet eens zo dat er een gebrek is aan centrale, gestandaardiseerde informatieportalen. De ambitie van onze overheid om bestaande informatie voortdurend te centraliseren, registreren en standaardiseren is doorgeslagen naar een wildgroei in gebruiksonvriendelijke en ondoorzichtige megaportalen van twijfelachtige meerwaarde. De mensen die het verschil maken vinden de informatie uiteindelijk toch wel, en kunnen er toch wel mee werken. Wat dwarsligt zijn regels en instituties die vrije toegang tot cruciale data simpelweg verbieden ter bescherming van oude verdienmodellen en gevestigde belangen –en let wel, dat zijn geen belangen in de energietransitie!
Laat ik een voorbeeld schetsen. Door de decentralisatie en democratisering van onze energievoorziening wordt een wijkgericht warmtebeleid noodzakelijk. Dit vereist inzicht in de precieze ligging van warmte- en gasinfrastructuur, de vervangingsopgave en capaciteit daarvan, en inzicht in de eigendomssituatie van de bestaande bebouwing. Ook het energieverbruik van individuele bedrijven is belangrijk, omdat het juist bedrijven zijn die met hun grote warmtevraag duurzame investeringen kunnen aanwakkeren. Toch is dit alles niet of alleen met grote moeite inzichtelijk te maken.
Informatie is kennis
Maar wanneer het wel lukt, is de impact enorm. Data is informatie, en informatie is kennis. Die kennis zodanig presenteren dat alle stakeholders een gelijkwaardige informatiepositie hebben leidt tot wederzijds begrip en een gezamenlijke urgentie voor actie. Wanneer in die chemie samenwerkingen ontstaan voor duurzame energieprojecten verdampt alle krampachtigheid en wantrouwen die eerst gepaard gingen met informatiedeling. In plaats van discussie over de vermeende risico’s van het delen van cijfers ziet men dan opeens waar de discussie wél over hoort te gaan.
