Onlangs mocht ik voor een zaal vol Limburgse wethouders een presentatie houden over het succesvolle windmolenproject in Nijmegen. In mijn presentatie had ik een aantal lessen voor de bestuurders. Zo moet in mijn ogen de gemeente de lead nemen voor de realisatie van windmolens. Want die molens komen er uiteindelijk toch en dan kan de lokale gemeenschap er maar beter aan verdienen.
Best practice versus worst case
Onlangs heeft de Erasmus Universiteit onderzoek gedaan naar de windmolenprojecten in Nijmegen en Utrecht. In beide steden met een vergelijkbare politieke samenstelling was er een burgerinitiatief. In Nijmegen is het tot een goed einde gebracht, maar in Utrecht is het uiteindelijk misgegaan. Het grote verschil was dat er in Nijmegen een sterke politiek-bestuurlijke wil aanwezig was om het project met burgers mogelijk te maken. In Utrecht dacht het college er goed aan te doen om een neutrale houding aan te nemen. Er was een burgerinitiatief met een plan voor een windpark en de gemeente zou vergunningsaanvragen op z’n merites beoordelen. Maar intussen was er ook een burgerinitiatief met tegenstanders ontstaan en die kwam pontificaal tegenover de voorstanders te staan. Het project mondde uit in een verhit maatschappelijk debat waarbij vrijwilligers de klimaatambities van de gemeente moesten bepleiten en met felle weerstand te maken kregen.
Professionaliteit een must
De conclusie van de onderzoekers is dan ook dat zelforganisatie met een energiecoöperatie een oplossing is, mits de overheid het proces stuurt met een duidelijke visie. Windenergie is gewoonweg te complex om alles op het bordje te laten liggen van goedbedoelende amateurs van een coöperatie. De gemeente moet het willen, actief deelnemen o.a. met grondposities en de vrijwilligers zodanig (financieel) ondersteunen dat ze een professionele organisatie kunnen opbouwen.
Wind noodzaak voor energieneutraliteit
Veel gemeenten willen energieneutraal worden in 20XX. Om die doelstelling te bereiken moeten meestal alle mogelijke duurzame energiebronnen worden benut; dus ook wind. In Nijmegen is met de plaatselijke bevolking en bedrijfsleven een realistische routekaart gemaakt richting energieneutraliteit waardoor iedereen de noodzaak van deze mix van duurzame energiebronnen begrijpt. En als dan duidelijk is dat die windmolens echt nodig zijn en er hoe dan ook komen, dan kun je er maar beter zelf aan verdienen als lokale gemeenschap!
Verenigde Europese Emiraten
Bewoners die participeren in een burgerwindpark halen meer rendement uit hun spaargeld dan middels een spaarrekening. Bewoners die last kunnen ondervinden van windmolens kan een hoger rendement worden geboden en er kan een omgevingsfonds worden opgericht met een jaarlijkse afdracht vanuit het windmolenproject waarmee allerlei investeringen voor de buurt kunnen worden gedaan. Zodat de bewoners niet alleen de lasten hebben maar ook lusten. Voorbeelden uit Duitsland en Denemarken laten zien dat dit goed kan. Daar zijn gemeenschappen die meer stroom leveren dan ze zelf gebruiken en dus een mooie bron van inkomsten hebben. Ze vormen als het ware de Verenigde Europese Emiraten.
De acht lessons to learn in de presentatie zijn geen garantie voor een succesvolle realisatie. Het kan bestuurders wel helpen bij hun strategische afwegingen.
Jan van der Meer
Medewerker Over Morgen, oud-wethouder gemeente Nijmegen en lid Raad van Commissarissen Windpark Nijmegen BV