Bewonersavonden, digitale enquêtes, duurzaamheidsevents, nieuwsbrieven, meedenkgroepen… er zijn allerlei manieren om inwoners te betrekken bij de overgang naar alternatieven voor aardgas. Adviseur Jade Oudejans vertelt over het belang om mensen vroeg in het proces te betrekken bij de warmtetransitie.
Het is goed dat gemeenten inwoners vroeg betrekken bij het maken van plannen om aardgasvrij te worden. Hun inbreng is waardevol. Het is vooral belangrijk om vanaf het begin te informeren en transparant te zijn. ‘Inwoners erbij betrekken kan op verschillende manieren, afhankelijk van de fase waarin de gemeente zich begeeft, doelstellingen van de gemeente en uiteraard het beschikbare budget. Tijdens het opstellen van een transitievisie warmte kan dit via een digitale enquête, een nieuwsbrief of bijvoorbeeld een bewonersavond. Of we haken aan bij een breder duurzaamheidsevent in de gemeente’, vertelt Jade Oudejans. Zij begeleidt als adviseur/projectleider veel gemeenten bij de warmtetransitie.
Zelf kiezen
Jade: ‘De processen om aardgasvrij te worden, zijn vrij lang. Gemeenten kunnen inwoners zelf laten kiezen wanneer ze geïnformeerd en betrokken willen worden. Sommige mensen willen pas meedenken als hun eigen wijk ‘aan de beurt’ is, anderen wachten af tot de gemeente met een concreet plan komt. Weer anderen willen al vanaf het begin betrokken worden bij het hele traject.
Niet van vandaag op morgen
Een straat gaat niet van vandaag op morgen van het aardgas af. In het Klimaatakkoord staat als richtlijn dat gemeenten het acht jaar van tevoren moeten communiceren als ze een buurt van het aardgas af willen halen. ‘Het is dus niet zo dat vanaf het moment dat de transitievisie warmte is vastgesteld, de schop in de grond gaat in de eerste wijken. Daar gaat eerst nog heel wat verdere planvorming aan vooraf, waarbij bewoners in de wijk worden betrokken. Die boodschap is voor veel bezoekers van bewonersavonden al een hele geruststelling’, merkt Jade.
Feit: Het blijft niet zoals het is
Mensen hebben allerlei vragen en de avonden worden bezocht door voor- en tegenstanders. Wat gaat het allemaal kosten, is waterstof een alternatief, gaan we aan een warmtenet?’, vragen ze. En uiteraard komen er opmerkingen voorbij als ‘Waarom moeten wij van het aardgas af, in Duitsland gaan ze er juist allemaal aan.’ Jade vindt dat heel begrijpelijk. ‘Het is een ingewikkelde materie die misschien soms een beetje best moeilijk te verkopen is. Maar feit is dat het niet blijft zoals het is. We moeten klimaatverandering tegengaan. En mensen zien ook wel dat we als land niet afhankelijk willen zijn van Rusland voor onze energievoorziening. Plus: de situatie in Groningen is niet houdbaar.’
Een heel proces
Op bewonersavonden die plaatsvinden wanneer de transitievisie warmte nog wordt opgesteld en dus nog niet alles duidelijk is, proberen collega’s zoveel mogelijk richting te geven. Zo is bijvoorbeeld de kans vrij groot dat in een landelijke gemeente als Putten op veel plekken een all electic oplossing met warmtepompen als alternatief voor aardgas de meest geschikte oplossing is. Omdat de woningen vrij ver uit elkaar liggen en er weinig hoogbouw is, is een warmtenet daar niet erg kansrijk. Jade: ‘We proberen zo veel mogelijk informatie te geven, ook over wat mensen nu al kunnen doen, maar we hebben nog niet overal een antwoord op. We laten zien dat we bezig zijn met maatwerk. Het is een heel proces om overal tot de juiste keuze te komen.’
Meedenken is gewenst
Bewonersavonden bieden ook de kans om bij bewoners inbreng op te halen voor het vervolg van de transitievisie warmte. Hoe willen ze straks in de wijken geïnformeerd worden en op welk niveau willen ze meedenken? Ook kan de bewonersavond een geschikte plek zijn om een groep ambassadeurs te vormen, die met de gemeente wil meedenken over de plannen en vervolgstappen om van aardgas af te gaan.
Betaalbaarheid is het uitgangspunt
Wat de overstap naar duurzame alternatieven voor aardgas gaat kosten, is vaak nog onbekend. ‘Dat hangt af van de businesscase , subsidies en de keuzes die per wijk worden gemaakt. Dit staat niet in een warmtevisie, maar in de vervolgstap: het wijkuitvoeringsplan. We zijn hier bijvoorbeeld in Sliedrecht al mee bezig. Betaalbaarheid is vaak het uitgangspunt, maar wat betekent betaalbaar voor bewoners? Daar moet je in het wijkuitvoeringsplan een antwoord op hebben om tot een aanbod te kunnen komen. Gemeenten kunnen mensen niet dwingen om de overstap naar aardgasvrij te maken, dus we moeten het zo aantrekkelijk mogelijk maken. Al met al is het een super ingewikkeld proces.
Overal hetzelfde verhaal
Jade vindt het waardevol om bewoners mee te nemen in dat proces. ‘Ik merk dat als we uitleggen hoe ingewikkeld het is, mensen meer begrip krijgen voor de enorme opgave waar de gemeente voor staat. Het is nu nog de uitdaging om een bredere, jongere doelgroep bij dit proces te betrekken. Bovendien moet de communicatieboodschap op alle niveaus kloppen. Het zou mooi zijn als iedereen landelijk, gemeentelijk en in de wijk straks overal hetzelfde verhaal vertelt. Dat moet ervoor zorgen dat mensen begrip hebben voor de opgave en dat er duidelijkheid is over het ‘hoe’ we van het aardgas afgaan. Daarin is nog een hele weg te gaan.’
Dit interview is geschreven in het kader van onze campagne #waarmaken. Bekijk ook de video
