Pas geleden presenteerde minister Kamp zijn warmtevisie, waarin het kabinet aangeeft zo snel mogelijk van gas af te willen. Waarom, en vooral hoe moet dat gebeuren?
“We willen zo snel mogelijk van gas af”. Een klein zinnetje, met een wereld vol achtergronden en implicaties. Sinds de ontdekking van onze grote gasvelden bij Slochteren in de jaren zestig heeft Nederland één van de meest geavanceerde gasnetwerken in de wereld gebouwd. 98% van de Nederlandse huishoudens heeft al een gasaansluiting en ieder nieuw gebouw kan in een handomdraai aangesloten worden. In grote delen van de wereld is zo’n gasaansluiting echter pure luxe. Gas is goedkoop, relatief schoon en we hebben het in Nederland in grote mate voorradig. Waarom moeten we er dan vanaf?
Aardgas is niet CO2 neutraal
Allereerst zijn onze gasvoorraden eindig. Hoewel we veel gas in onze bodem hebben en het zelfs exporteren, kunnen we uitrekenen dat we bij het huidige gasverbruik nog maar enkele decennia (de schatting lopen nogal uiteen) voorruit kunnen. Nederland importeert nu al hoogcalorisch gas uit Rusland en Noorwegen met name voor industriële toepassingen. Als onze aardgasvoorraden verder afnemen moeten we gas gaan importeren uit landen, waar we politiek liever niet afhankelijk van zijn.
Aardgas is niet CO2 neutraal. Veel overheden hebben als doelstelling om binnen nu en enkele tientallen jaren CO2 neutraal te zijn. Deze doelstellingen impliceren dat er dan geen aardgas meer gebruikt mag worden voor verwarming van gebouwen. Ook brengt de verbranding van gas fijnstof met zich mee, één van de belangrijkste doodsoorzaken in de wereld.
En tot slot leidt de winning van aardgas tot milieu- en omgevingsschade, zoals de aanhoudende berichten uit Groningen steeds pijnlijker duidelijk maken.
Kampen
We moeten om moverende redenen dus van onze aardgasverslaving af. Maar hoe gaan we dat dan doen? Het antwoord daarop is niet eenduidig. Er zijn twee kampen te onderscheiden, die elk pleiten voor hun eigen oplossing. Aan de ene kant is er een kamp dat pleit voor “nul op de meter” woningen, die zo goed geïsoleerd zijn dat ze in hun eigen (elektrische) verwarming kunnen voorzien middels bijvoorbeeld zonnepanelen. Het ander kamp pleit voor grootschalige collectieve warmtenetten, gevoed met duurzame warmte.
Het denken in kampen is echter onzin. Het antwoord op het verduurzamingsvraagstuk is namelijk altijd een mix van oplossingen, afhankelijk van de karakteristieken van de stad. Met deze karakteristieken, bepaald op basis van open data, kunnen we voor iedere stad en/of regio bepalen welke oplossingen we waar moeten gebruiken. In ieder geval is duidelijk dat beide oplossingen nodig zijn om van het gas af te komen.
Veel (industriële) gebouwen en complexen hebben aardgas nodig, omdat zonder gas de hoge temperaturen die deze gebouwen vereisen nauwelijks bereikt kunnen worden. Het gas dat we blijven gebruiken zouden we dan ook met name moeten reserveren voor dit soort toepassingen. De restwarmte die deze processen produceren, kunnen we wel weer gebruiken voor de verwarming van huizen of kantoren.
Voor andere gebouwen moeten we kijken welke verwarmings- of koeling technieken de meest passende zijn. Dit is altijd maatwerk. Sommige gebouwen hebben een wat hogere temperatuur nodig, omdat je ze niet goed kan isoleren. Denk bijvoorbeeld aan monumenten of oudere woningen. Die gebouwen kan je verwarmen met hoge temperatuur geothermie, diep uit de aarde. Of met groengas dat uit biomassa wordt gewonnen. Veelal vereisen deze oplossingen warmtenetten om de warmte van één of enkele centrale plekken over de rest van de stad te transporteren.
Gebouwen die goed te isoleren zijn kan je het beste verwarmen op een wat lagere temperatuur. Dit vraagt namelijk veel minder energie. Elektrische verwarming middels warmtepompen (met lucht of (ondergronds) water als medium) of aansluiten op de retourleiding van een hogere temperatuur warmtenet zijn dan voor de hand liggende opties.
Het is nu zaak om ons als één kamp achter Kamp te scharen om te bezien hoe we onze verwarming en koeling kunnen verduurzamen. De opgave is zo immens groot dat we alle beschikbare oplossingen en menskracht nodig hebben. Met elkaar zijn we binnen enkele decennia minder afhankelijk van buitenlands gas, hebben we een schonere lucht en kunnen de bewoners van Groningen een schokvrij leven leiden.
Meer weten over warmte? Over Morgen organiseert een klantcafé waarin een palet aan oplossingen worden geschetst. Stuur een mail naar info@overmorgen.nl voor meer informatie.