Maar ‘it ain’t over till the fat lady sings’
“Kwaliteit dwing je niet af met regels, dat ontstaat in de harten van mensen.” Dit was de treffende kern van PvdA-kamerlid Albert de Vries bij het wetgevingsoverleg over de Omgevingswet. En ook verder op links geeft SP-er Eric Smaling aan precies te weten waar het over gaat door te stellen dat het onderwerp interessanter moet worden gemaakt voor de mensen. Het gaat over hun leefomgeving!
Op 1 juni vond het eerste deel van het wetgevingsoverleg over de Omgevingswet in de Tweede Kamer plaats. In de nieuwe Omgevingswet komen 20 wetten samen die betrekking hebben op de leefomgeving. Ondanks dat een ieder haar amendement en motie met trots presenteerde, komen wij tot de conclusie dat veruit de meeste partijen de essentie van de wet snappen en ondersteunen.
Als je een bestuurder nu vraagt waarom hij trots is op een geslaagd project dan geeft hij een heel triest antwoord: “we hebben jaren van procedures, tegenstand, regelgeving en andere obstakels overwonnen en het is ons gelukt: we zijn eindelijk aan het bouwen!”. Geen woord over of de ontwikkeling mooi, goed of gewenst is. Hiermee zette Hayke Veldman van de VVD de ontwikkeling van de ruimtelijke ontwikkeling in perspectief vanaf de Tweede Wereldoorlog. Hij eindigt met de trieste constatering dat het – na periodes van de wederopbouw en de Deltawerken, waarin het resultaat centraal stond, – sinds de jaren ‘80 de verkeerde kant is opgegaan. Wat de VVD betreft is de wet èn uitwerking pas geslaagd als een bestuurder in 2020 op diezelfde vraag het antwoord heeft: “We hebben met betrokkenen en andere belanghebbenden hier een fantastisch mooi plekje in Nederland gecreëerd. Een plek waar gebruikers zich verantwoordelijk voor voelen en onderdeel van zijn. Een plek die nog jaren van grote betekenis gaat zijn voor de mensen die hier wonen, werken en leven”.
En daarmee is het allemaal van links tot rechts wel gezegd: het gaat erom dat we met z´n allen het doel voor ogen houden, ´mooie plekken´ creëren, voor en door mensen, waar we trots op zijn en gelukkig van worden en blijven. Terug naar de menselijke maat met gevoel voor kwaliteit en ruimte voor zelfbeschikking en eigen afwegingen en keuzen.
Nog drie mijlpalen
Zo gezegd, zo gedaan? Helaas, de realiteit is anders. We zijn goed van de wal losgekomen, maar de Omgevingswet moet nog drie belangrijke mijlpalen passeren. Als eerste moet de wet nog aangenomen worden. Maar met deze eerste ronde mag dat geen probleem meer zijn. Dan moeten de politiek en de sector de essentie van de wet continu in het vizier houden als er de komende twee jaar aan de AMvB´s gewerkt gaat worden.
En als derde? Ook vroeger was het zwaard zo effectief als het vakmanschap van degene die het hanteert. Dat is hede ten dage niet anders. De lokale overheden krijgen in de Omgevingswet meer taken en bevoegdheden toebedeeld. Daarmee gaat het erom dat je als overheid in staat bent het proces van lokale projectdemocratisering, samenwerking en het gezamenlijk formuleren van kwaliteit in de vingers krijgt. Durf en kan je straks die luiken opengooien, de goede vragen stellen en zelf pas een antwoord geven als je eerst geluisterd hebt? Alleen als je dat als lokale overheid kan en durft, kan je morgen al beginnen en zal de Omgevingswet je, bij invoering in 2018, nog meer steunen om dat voor elkaar te krijgen.
Veranderende houding
Veel meer dan nu zou de focus dan ook moeten komen te liggen bij die veranderende rol en het gedrag dat dit met zich meebrengt. Als je de verantwoordelijkheid neerlegt bij de gemeenten, heb je ook het vertrouwen dat die gemeenten de nieuwe taak aankunnen en de juiste afwegingen kunnen maken. De belangrijkste uitdaging die de implementatie van de Omgevingswet met zich meebrengt is het zelfvertrouwen van gemeenten te activeren waardoor gemeenten een prachtige nieuwe rol op het gebied van de leefomgeving van haar inwoners ambitieus in kunnen vullen.
Over Morgen is al langer overtuigd dat gemeenten die veranderende rol als geen ander op kunnen pakken en draagt graag haar steentje bij om ook anderen kennis te laten maken met het plezier, de dankbaarheid en zingeving die de Omgevingswet dus met zich meebrengt. We helpen iedereen te laten geloven in de kansen en geven het vertrouwen om zelf te ontdekken dat het veel leuker is om samen de leefomgeving van mensen mooier en beter te maken zodat we in de toekomst niet constateren dat we regels hebben overwonnen, maar dat we echt mooie plekken hebben gerealiseerd waar we trots op zijn.
De nieuwe Omgevingswet staat aan de basis van mooie ontwikkelingen in de ruimtelijke ordening. Eén van de grondleggers van het gedachtegoed achter de Omgevingswet, Co Verdaas, werkt bij Over Morgen. Co is momenteel in opdracht van het ministerie, IPO, VNG en de Unie van Waterschappen verantwoordelijk voor de implementatie van de Omgevingswet. Over Morgen biedt met Co het bestuur en het ambtelijk apparaat van gemeenten een inspiratiemiddag waarop u antwoord krijgt op al uw vragen. Meer informatie over deze middag vindt u in de digitale flyer.
Erik Tissingh
Tjakko Dijk