Aardgasloos in 2050, dus nu gasleidingen in nieuwe gebiedsontwikkelingen neerleggen is geldverspilling. Toch is dat nog de dagelijkse praktijk. Een toekomstbestendige gebouwde omgeving begint met het ontwikkelen van nieuwbouwwoningen zonder aardgasinfrastructuur. Want als we het bij nieuwbouw niet voor elkaar krijgen, hoe gaan we dat dan doen bij bestaande bouw? Het moet anders, toch gebeurt het niet. Maar wat zijn dan de argumenten? Het is te complex, niet te regelen, het past niet binnen de afspraken en er wordt voldaan aan het bouwbesluit. Dit sentiment moet worden doorbroken, anders krijgen we uiteindelijk de rekening gepresenteerd!
Naast het sentiment moeten we ook kritisch kijken naar de huidige aanpak. Ambities die op dit moment verder gaan dan EPC 0,4 zijn niet publiekrechtelijk afdwingbaar. Privaatrechtelijk zijn er mogelijkheden, bijvoorbeeld middels een warmteplan (concessiegebied met warmtenet). Die zien we echter eigenlijk alleen bij projecten waar de gemeente een grondpositie heeft.
In de energieprestatieberekening (EPC normering) mag nog steeds het gasverbruik van een woning worden gecompenseerd met duurzame elektriciteit uit zonnepanelen. Dit blijft vreemd; het is net zoiets als windturbines die het benzinegebruik van auto’s compenseren! De aanscherping van alleen de energieprestatie-eis heeft dus vaak niet het gewenste resultaat als gevolg. Zolang er onvoldoende zekerheid is over hoelang een aardgasinfrastructuur in een nieuwbouwwijk nog wettelijk is toegestaan, zal dit niet automatisch zijn opgelost.
Het effect zien we in de hele keten:
- Gemeenten hebben doelstellingen voor energieneutraliteit, die vaak niet geassocieerd wordt met nieuwbouw zonder aardgasaansluiting. In praktijk is er vaak onvoldoende borging in afspraken met ontwikkelaars en zijn er bestuursrechtelijke beperkingen vanuit het bouwbesluit. Aan de andere kant wil de gemeente een zo hoog mogelijke grondopbrengst.
- Ontwikkelaars bouwen nu vaak woningen met gasaansluiting omdat de markt gewend is aan een gasketel en koken op gas. Tevens is het bouwen zonder gasaansluiting een opgave, die vraagt om een extra investering en zich niet altijd direct in de VON-prijs laat vertalen.
- De netbeheerder heeft de verplichting om woningen van een gasaansluiting te voorzien. Hiervan weten zij nu al dat deze onrendabel is, gezien de korte afschrijvingstermijn tot 2050. Aanvullend risico is dat een gasleiding wordt aangelegd naar een nieuwbouwwijk, waarvan de capaciteit maar deels wordt benut. Transitie vraagt hoe dan ook extra capaciteit van het elektriciteitsnet, met extra maatschappelijke kosten en hogere afschrijving als gevolg.
- De koper van de nieuwbouw, zowel de particulier als belegger, is gewend aan aardgas en is zich niet bewust van de transitie en/of voelt de urgentie niet.
Dit traditionele denken leidt tot onwenselijke oplossingen, met als gevolg een ongewenste kostenpost voor de netbeheerders en de maatschappij.
Hoe dan wel?
Om te komen tot een goed alternatief is maatwerk nodig, passend bij de situatie en het stadium waarin de organisatie en het project zich bevindt. Voor nieuwbouw ligt de grootste uitdaging bij het in kaart brengen van afspraken tussen partijen en het creëren van bewustzijn en vertrouwen in het bouwen van wijken zonder aardgasaansluiting bij de markt. Dat begint bij het borgen in beleid tot aan toetsing en controle van uitvoer en gebruik.
De weg naar een gasloze toekomst
- Beleid en visie: Veranker duurzame ambities in beleid met concrete handvatten om duurzame nieuwbouw zonder aardgas mogelijk te maken.
- Organisatorisch: Borg het beleid en de visie in de organisatie en vertaal naar duurzaam en uitvoerbaar grondbeleid. Zonder basis in beleid en de borging in de organisatie ontbreekt de juiste sturing en controle.
- Concretiseren: Vertaal de afspraken en uitvoeringsagenda’s naar projecten.
- Gebieds- en het projectanalyse: Is een warmtenet haalbaar of is een “all-electric” oplossing meer geschikt? Werk aan financiële haalbaarheid op gebieds- en projectniveau.
- Bewustwording creëren: Werk samen met de hele bouwketen. Zo ontstaat beter begrip van elkaars belangen en de oplossingen.
- Begeleiden: Help bij het proces, van aanbesteding tot uitvoering.
- Contractueel en juridisch: Leg prestatieafspraken tussen de partijen vast.
- Toetsing: Regel kwaliteitscontrole op het resultaat en de energieprestatie.
De opvatting dat de alternatieven niet haalbaar of duurder zijn, delen wij niet. Aardgasloos bouwen vraagt om een andere aanpak en een andere benadering van waarde. Een garantie voor aardgasloos bouwen is alleen te realiseren door verankering in beleid, doorvertaling naar ontwikkeling én uitvoering en ten slotte door te monitoren op prestatie.
David werkt bij Over Morgen aan financieel haalbare oplossingen voor ruimtelijke en energietransitie vraagstukken. Hij adviseerde onder andere bij corporaties over het strategisch vastgoedbeheer in relatie tot verduurzaming van de voorraad, bij het geothermieproject Den Haag en bij meerdere gemeenten en samenwerkingsverbanden over de haalbaarheid van grote vastgoedontwikkelingen.
Peter-Paul heeft veel ervaring op het gebied van het verduurzamen van vastgoed, zowel beleidsmatig als operationeel. Hij adviseerde onder andere in het proces van de aansluiting van woningen van vier corporaties in Groningen op een geothermie warmtenet, bij de realisatie van het duurzame warmte -en koudenet in Leidsche Rijn Centrum en bij de realisatie van gasloze wijken in Almere Oosterwold en Veenendaal-Oost.